Қазақстан Ұлттық қауіпсіздік комитеті (ҰҚК) соңғы мәлімет бойынша, Сирия мен Иракта соғыс басталғалы Таяу Шығысқа 800-ге тарта қазақстандық кеткенін хабарлады. Азаттықтың ресми сауалына жолдаған жауабында ҰҚК Сирия мен Ирактағы халықаралық террорлық ұйымдарда 120 ер адам, 250-ден астам әйел және 500 бала барын айтады.

Арнайы қызмет Сирия мен Ирактағы соғыста нақты қанша қазақстандық қаза тапқанын білмейді. ҰҚК-де бар дерек бойынша, тек Сириядағы халықаралық террорлық ұйымдар сапында соғысқан 260-тан астам қазақстандық қаза болған.

Ресми мәлімет бойынша, қарулы қақтығысқа заңсыз қатысқаны үшін Сирияда 60-қа таяу, Иракта шамамен 20 қазақстандық қамауда отыр.

Биыл наурызда ҰҚК төрағасының орынбасары Нұрғали Білісбеков Сириядан 125 қазақстандықтың оралғанын, 57 адам қамауда отырғанын, қалғандарының бақылауда екенін айтқан.

Осыған дейін Азаттықта жарияланған мақалаларда баласы Сирияда қаза болғанын, сонда қалған келіні мен немерелерін Қазақстанға қалай қайтаруды білмей жүргенін айтып бірнеше ата-ана шағымданған.

Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық сотында 28 тамызда Азат Еуропа/Азаттық радиосы Қазақ қызметінің 9 тілшісін аккредиттеуден бас тартқан Қазақстан сыртқы істер министрлігі үстінен түсірген шағым бойынша алдын ала сот тыңдауы өтті.

Сотта Азаттықтың мүддесін "Құқықтық медиа орталығының" заңгері Гүлмира Біржанова және адвокат Лилия Чаусова қорғап жатыр. Жауапкер СІМ-нің мүддесін екі маман: бірі заңгер Әсел Мамашева қорғап жатыр.

Бейсенбі күнгі алдын ала тыңдау кезінде судья Азаттық тілшілерінің "аккредитациясыз" материалдарды шығарғанын дәлелдейтін құжаттың болмауына қатысты сыртқы істер министрлігі өкіліне ескерту жасады. Министрлік заңгері Әсел Мамашева кейін құжаттарды жіберетінін айтты.

Тараптар әлі негізгі бөлікке көшкен жоқ. Онлайн өтіп жатқан отырыс жұма күні шамамен бір сағатқа созылды. Келесі тыңдау 17 қыркүйекте өтеді.

"Бізде сәл де болса үміт пайда болды. Аккредитация беріп қалар деген үмітіміз әлі сөнген жоқ" деді заңгер Гүлмира Біржанова соттан кейін.

20 тамызда Астана әкімшілік сотының судьясы Камал Смағұлов Азаттық радиосының жеті журналисіне аккредитация беруден бас тартқан Қазақстанның сыртқы істер министрлігінің шешімін заңды деп таныған. Сот шешімін түсіндірген ол тиісті аккредитациясы жоқ шетелдік БАҚ және шетелдік журналистерге ел аумағында жұмыс істеуге тыйым салынатыны жазылған Қазақстанның "Масс-медиа туралы" заңының 30-бабының 4-тармағына сүйенгенін айтты. Ал талап-арыз беруші тараптың заңгері шешімді апелляцияға беретінін айтқан.

Азат Еуропа/Азаттық радиосы корпорациясының президенті Стивен Капус Қазақстан сыртқы істер министрлігінің шешімі Қазақстан Конституциясына қайшы деп мәлімдеді.

Былтыр құқық қорғаушылар мен журналистер сынаған "Масс-медиа туралы" заң Қазақстанда шетел журналистері мен шетел ақпарат құралдарына аккредитациясыз жұмыс істеуге тыйым салады. 7 тілшінің аккредитациясы бойынша сотта Азаттықтың мүддесін қорғаған заңгерлер Азаттық тілшілері Қазақстан азаматтары болғандықтан оларды шетел журналистері деп тану дұрыс емес екенін айтқан.

Бұған қоса, заңгерлер Азаттық қызметкерлерінің аккредитация мерзімін ұзарту бойынша уақытылы берген өтінішін қарауды министрліктің өзі бірнеше айға созып, кейін сол кезеңде кәсіби қызметімен айналысқан журналистерді "қисынсыз уәжбен" аккредиттеуден бас тартқанын айтқан.

Ал Қазақстан СІМ мүддесін сотта қорғап отырған заңгер Әсел Мамашева Азаттық радиосы қызметкерлері аккредитация мерзімін созу туралы берген өтініші қаралып жатқан кезде журналистік қызметпен айналысып, шетелдік БАҚ өкілдеріне тиісті аккредитациясы болмаса, ел аумағында жұмыс істеуіне тыйым салынатыны жазылған заң нормасын бұзды деп мәлімдеген. Оның сөзінше, СІМ журналистердің қандай тақырыпта, не жайында жазғанына бола емес, аккредитациясыз жұмыс істегені үшін заң талабын бұзды деп біледі. Сондықтан оларға аккредитация берілмейді деген.

Ал судья Қазақстан сыртқы істер министрлігінің шешімі заңды деген қорытындыға келген.

• Бұған дейін халықаралық баспасөз қорғау ұйымдары Қазақстан билігін Азаттық тілшілеріне аккредитация беріп, еркін жұмыс істеуіне мүмкіндік беруге үндеген. Нью-Йоркте орналасқан "Журналистерді қорғау комитеті" (Committee to Protect Journalists, CPJ) дүйсенбі, 18 тамыз күні Қазақстан билігіне үндеу жолдап, Азаттық радиосының 16 тілшісін аккредиттеуге шақырған.
• Халықаралық журналистер федерациясы (International Federation of Journalists – IFJ), Human Rights Watch (HRW) құқық қорғау ұйымы Қазақстан сыртқы істер министрлігінің Азаттықтың 16 журналисіне аккредитация бермеуін сөз бостандығына жасалған шабуылға теңеп, Қазақстан билігін еркін баспасөз принциптерін қолдауға үндеген.
• "Шекарасыз тілшілер" халықаралық ұйымының сөз еркіндігі индексінде Қазақстан 180 елдің арасында 141-орында тұр. Алайда ресми Астана бұл бағамен келіспейді, қазақстандық билік өкілдері елде еркін баспасөзді дамыту үшін барлық жағдай жасалған дейді.

Алматыда тұрғындардың шағымынан кейін Сейфуллин мен Тимирязев көшелерінің қиылысындағы RAMS Beyond Almaty кешенінің құрылысы тоқтатылды. Бұл жөнінде мәжіліс депутаты Бақытжан Базарбек Facebook парақшасында жазды. Оның сөзінше, рейд кезінде қала құрылысын бақылау басқармасы өкілдері құрылыс компаниясына құрылыты тоқтату туралы ресми ұйғарымды тапсырған.

Журналистер жариялаған видеода қала құрылысын бақылау басқармасының өкілі 20 тамызда тексеріс ашылғанын айтады. Ол тапсырыс беруші компанияның өкіліне "эскиздік жобаларыңыз бар екен, бәрін әдемі көрсеттіңіздер" деп бірақ тексеріс бойынша бірқатар құжаттарды көрсетпегенін айтады.

Tengrinews жазуынша, бұған дейін құрылыс аумағында шұңқырды тереңірек қазғаннан кейін жерасты суына әсер еткендей белгілер пайда болып, тұрғындар алаңдаған. Тұрғындар шұңқыр тереңдеген сайын сол маңға жақын жатқан тұрғын үй кешендерінің іргетасы шыдамай, төменге құлдилауы мүмкін деген қауіп айтқан. Олардың сөзінше, қазірдің өзінде жерде және бірнеше үйден жарықшақтар пайда болған.

Осыған дейін epetition.kz сайтында құрылысқа қарсы петиция пайда болған. Оған қол қойғандар құрылыс жобасына толық тыйым салып, сол аумақты көпшілік игілігін көретін жасыл-желекке айналдыруды талап еткен. Тұрғындар онсыз да айналасында тығыз құрылысы көп, көлігі көп ауданға құрылыс емес - саябақ керек деп санайды.

Мәлімдемеде сонымен бірге ауданда көлік тұрақтары жетіспейтіні, инженерлік желілерге салмақ түсіп жатқаны, жасыл аумақтардың жоғы айтылған. Бұған қоса, Алматыда 9 қабаттан артық құрылыс салынбауы тиістігі жөнінде шектеу барын да еске салған. Халық сонымен бірге қоғамдық тыңдау өткізу кезінде де ережелер сақталмағанына шағымданған.

RAMS Beyond жобасы мамыр айында таныстырылған. Жоба бойынша, онда ультралюксті резиденция, қонақүй, бизнес кеңістік және қоғамдық орындарды орналастыру жоспарланған. Бұған дейін әкімдік қалада биік құрылысқа "сәулет және қала құрылысының негіздемесі" болған жағдайда ғана рұқсат етілуі мүмкін екенін айтқан.

Мемлекеттік ғылыми-зерттеу және жобалау институты (ҚазҚСҒЗИ) өкілдері құрылысшы иелерінен ешқандай материал түспегенін және осы нысанға шешім әзірлемегенін айтқан.

Кейінгі күндері НАТО-ның кемені жоятын ұшақтары Норвегияның батысында америкалық ұшақ тасымалдаушы кемелер тобына "жақын жүрген болуы мүмкін" ресейлік суасты қайықтарды іздеп жатыр. Бұл жөнінде Newsweek жазды.

Басылымның жазуынша, бірнеше күн бұрын ресейлік үш суасты қайығы Североморскідегі базадан теңізге шығып кеткен. Кемені жоятын америкалық P-8A Poseidon ұшақтарының қызу белсенділігін басылым осы оқиғамен байланыстырады. Ресейлік суасты қайықтар Норвегия маңына жақындауы мүмкін деген болжам бар. The Вarents Observer жазуынша, "Ясень" санатына жататын ресейлік үш атом субмарині жолға шыққан.

Норвегия теңізін күзетуге Шотландия, Исландия және Норвегияда орналасқан америкалық, британдық, норвегиялық ұшақтар қатысып жатыр.

Ұшақ тасымалдаушылар тобы Facebook-те Норвегия жағалауындағы операцияның мақсаты – "ұжым болып тежеу және еуроатлантикалық аймақты қорғаудан айнымақтасты көрсету" деп жазды.

НАТО өкілдері Newsweek-ке түсініктеме бермеді.

Шымкент мұнай өңдеу зауытында екі жұмысшы қаза болды. Ақпаратты "ПетроҚазахстан Ойл Продактс" компаниясы растады.

Компанияның хабарлауынша, оқиға 26 тамызда сағат 14:30 шамасында болған – оқшаулау жұмысы кезінде мұнара құлаған.

"Қаза болған азаматтар мердігер «КРС Астана» компаниясының жұмысшылары болып шықты. Оқиғаның себебін арнайы жұмыс тобы анықтап жатыр. Зауыт қалыпты режимде жұмысын жалғастырып жатыр" деп жазылған компания хабарламасында.

Компания өкілдері қаза болғандардың отбасына көңіл айтты.

Полиция еңбек қауіпсіздігі ережелерін бұзу фактісі бойынша қылмыстық іс қозғаған. Қазір тергеу жүріп жатыр.

"ПетроҚазахстан Ойл Продактс" – акционерлері "Қытай ұлттық мұнай корпорациясы" мен "ҚазМұнайгаз" саналатын "ПетроҚазақстан" мұнай тобына тиесілі. Аталған мұнай тобы геологиялық барлау, кен орындарын өңдеу, мұнай мен газды өндіру, маркетинг және тасымалдау, сондай-ақ кен орындарын сатып алу, мұнай мен мұнай өнімдерін өңдеу және оларды сатумен айналысады. Мұнай өңдеумен айналысатын "ПетроҚазахстан Ойл Продактс" Шымкент пен Түркістан облысында шоғырланған.

Астананың әкімшілік соты адвокат Мейіржан Досқараевқа қарсы “Жалған ақпарат тарату” бабы бойынша қозғалған әкімшілік істі тоқтатты

Судья іс “әкімшілік құқықбұзушылық құрамы” болмағандықтан тоқтатылғанын айтты. Оның сөзінен ҚазТАГ үзінді келтіреді. Досқараевтың өзі бейсенбі күні Азаттыққа ақпаратты растады.

Бұған дейін полиция өкілдері адвокат Мейіржан Досқараев әлеуметтік желіде видео жариялап, “жалған ақпарат таратты” деп айыптаған. Түрмедегі оппозиция белсендісі Марат Жыланбаевтың құқығын қорғаушы адвокат өзіне ашылған істің саяси астары барын айтып, айыппен келіспеген.

Сотта қорғау жағы әкімшілік құқықбұзушылық болмағандықтан істі тоқтатуды сұрады. Олардың сөзінше, іске түрткі болған жайт – белсенді Назгүл Жүсіпованың түрмедегі нашар жағдайы туралы видеода “жалған ақпарат” жоқ.

Сотта Жүсіпованың өзі өзін әкімшілікпен баппен қамай отырып, уақытша қамау изоляторына жібергенін, ондағы нашар жағдай мен қарсылық ретінде өзін жаралағанын растады.

Көкшетаулық белсенді Назгүл Жүсіпова маусымда «ұсақ бұзақылық» бабы бойынша 10 күнге қамалған. Ол көптің назарын Жыланбаевтың жағдайына назар аудартуға тырысқан деп айтылады.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Көкшетауда Жыланбаевтың видеосын талап еткен белсенді қамалды

27 тамызда кешке тіркелмеген "Алға, Қазақстан" партиясының өкілдері 28 тамызға жоспарланған түрмедегі оппозициялық белсенді Марат Жыланбаевқа қатысты баспасөз жиынын өткізе алмай отырғанын хабарлады.

Олардың сөзінше, алдын ала келіскен орын “су басты” деп оларға жиынды өткізе алмайтынын хабарлаған.

“Қазірге дейін екі орын жиынды өткізуден бас тартты. Қазір өткізетін орын іздеп жатырмыз” деді тіркелмеген партия жетекшілерінің бірі Амангелді Жахин 28 тамызда түске дейін Азаттыққа.

Азаттық жиынды өткізуден бас тартқан орындардың бірі The Еmpire қонақүйіне хабарласып көрді. Телефон тұтқасын алған қызметкер "қонақүйге су кіргенін, конференция залдың ішіне де су кіргенін" айтты. Ал екінші орын Амангелді Жахинге "техникалық себептен" өткізе алмайтынын айтқан.

Дегенмен 28 тамыз күнгі бірнеше талпыныстан кейін белсенділер ақыры Жыланбаевтың жағдайына қатысты баспасөз жиын жеделдетілген режимде өткізе алды.

Жиында спикерлер түрмедегі Жыланбаевтың денсаулығына қатысты шағымдары барын, түрмедегі антисанитария және өзге де жайттарды баяндады.

"Жыланбаев осыған дейін билік өкілдерінің айтқанын жоққа шығарды. Бізге Жыланбаевтың мерзімсіз аштығы "ағзаны жаттықтыру" сияқты қылып көрсетуге тырысып жатыр. Бірақ Мараттың өзі айтып отыр: бұл жасанды ұйымдастырылған қылмыстық іске, үкімге, түрмедегі жағдай, спортпен айналысуға мүмкіндік бермеуге қарсы амалсыздан жасалып отырған акт, наразылық. Әр барған сайын адвокаттан, нақты менен кассациялық шағымды, конфиденциалды құжаттарды, жазбаларды тартып алады. "Бір парақ қағаз бен қалам ал да кір, барлық құжатты тастап кет, келіспесең жолың ашық" дейді. Мұндай адам құқығын, адвокаттың құқығын бұзуды қайдан көрдіңіз?... Бұл Конституцияға қайшы – 13, 18-баптарында адвокатпен құпия жазбаға, сотпен қорғалу құқығының сақталуына кепілдік береді. Қылмыстық-атқару кодексінің 13-бабы сотталушылармен олардың намысын қорлайтын қарым-қатынас жасауға тыйым салады. Бірақ Мараттың камерасында антисанитария, оны медбөлімге ауыстырмайды, тәртіптік камерада егеуқұйрықтар. Спортпен айналысуға мүмкіндік жоқ, тіпті сурет салуға да рұқсат жоқ. Қазақстан ратификациялаған халықаралық азаматтық және саяси құқық пактінің 10-бабы бойынша бас бостандығынан айырылған сотталушыларға адамгершілікпен қарау керек" деді адвокат Мейіржан Досқараев жиын кезінде.

Кейінгі айлары түрмедегі оппозиция белсендісі Марат Жыланбаевтың денсаулығына қатысты қарама-қайшы ақпараттар жарияланып жатыр. Құқық қорғаушылар түрмеде "ұзақмерзімдік аштық жариялады" деген Марат Жыланбаевтың денсаулығына қатысты дабыл қағып, оған медициналық көмек көрсетуді және оған тәуелсіз құқық қорғаушыларды, журналистерді кіргізуді талап еткен, азаматтық белсенділер оны босатуды талап еткен.

Ал қылмыстық-атқару жүйесі департаменті оның "денсаулығы мүшкіл" деген ақпаратты жоққа шығарған. Жыланбаевқа кіріп шыққан Адам құқықтары жөніндегі уәкілінің жанындағы үйлестіру кеңесінің хатшысы Раиса Шер оның суреттерін жариялап, "оның халі жақсы, денсаулығына қатысты еш шағымы жоқ. Бұған қоса ол тұрақты түрде спортпен шұғылданады, соның ішінде өзі ұнататын спорт түрі – жүгірумен де айналысады, кітапханаға барып, кітап оқиды" деген. Ал адам құқықтары жөніндегі уәкіл Артур Ластаев белсендінің денсаулығы күрт нашарлады деген сөздерді "хайп" деп атаған.

Кейін Жыланбаевқа кіріп шыққан адвокаттары оның Адам құқығы уәкілімен кездесу кезінде айтқан түрмедегі антисанитария, егеуқұйрықтар мен тышқандар, аштық ұстау себебі мен өзге де заңсыздықтар туралы айтқаны, бірақ Шердің жазбасында ол жөнінде айтылмағаны белгілі болғанын жеткізген.

Жыланбаевтың ахуалы жайлы дабыл қаққан құқық қорғаушы Төреғожинаға 31 шілдеде 78 мың теңге айыппұл салынды. Оған "жалған ақпарат таратты" деген айып тағылды. Ал құқық қорғаушы айыпқа келіспеді. Апелляциялық сот шешімді өзгертпеді. Халықаралық ұйымдар шешімді сынады.

• 61 жастағы Марат Жыланбаев – Гиннестің рекордтар кітабына енген жеті рекордтың иегері атанған ультрамарафоншы ретінде көпке танылған. Ол тіркелмеген оппозициялық "Алға, Қазақстан!" партиясының бастамашыл тобының жетекшісі болған. 2023 жылдың көктемінде белсенді қамауға алынып, оның ісін жабық қараған Астана соты сол жылы қарашада Марат Жыланбаевты "экстремистік ұйым ісіне араласты" және "экстремизмді қаржыландырды" деген айып бойынша жеті жылға бостандығынан айырған.
• Соттың ұйғарымы бойынша Жыланбаев: "Қазақстанның демократиялық таңдауы" қозғалысы экстремистік ұйым деп танылғанын біле тұра Астана қаласы аумағында "ҚДТ" ұйымының қызметіне белсенді түрде араласып, Мұхтар Әблязов ұйымдастырған заңсыз митингілерге қатысқан. Сонымен қатар, Әблязов пен және оның шетелдегі штабымен байланыс орнатып, олардың Конституциялық құрылымды күштеп өзгертуді көздейтін тапсырмаларын орындаған. 2021 жылы Жыланбаев М.Т. қоғамға қауіпті салдарды түсіне отырып, Әблязовтың тапсырмасын орындап, Астана қаласындағы Республика даңғылында орналасқан ашаршылық құрбандарына арналған ескерткішке келіп, "ҚДТ" ұйымының қызметін насихаттаған. 2022-2023 жылдары Жыланбаев М.Т. "ҚДТ" қызметінің экстремистік сипатын біле тұра, басқа адамдармен сөз байласып, оған ақпараттық, қаржылық және өзге де көмек көрсеткен. Әлеуметтік желіде ұйымды қаржыландыруға және оған қосылуға шақырған". Сот оны қоғамнан оқшаулап қана түзетуге болады деген ұйғарымға келген.
• Жыланбаев пен оның жақтастары тағылған айыптарды саяси астары бар деп жоққа шығарды.
• 2018 жылы Қазақстан соты ҚДТ қозғалысын "экстремистік ұйым" деп танып, қызметіне тыйым салған. Ал Еуропарламент 2019 жылы наурызда қабылдаған қарарында ҚДТ-ны "бейбіт оппозициялық ұйым" деп атаған.
• Қазақстандық құқық қорғаушылар биліктің саясатын қатты сынайтын Марат Жыланбаевты "саяси тұтқындар" тізіміне қосқан. Ресми Астана елде саяси тұтқын жоқ, ешкім саяси ой-пікіріне бола қудаланбайды дейді.

28 тамызға қараған түні Ресей әскері Киевті дрон және ракеталармен тағы атқылады. Қазір кемінде сегіз адам қаза болғаны белгілі, кемі екеуі – бала. Тағы 38 адам зардап шеккен, 30-ы ауруханаға жатқызылған.

20-дан астам орында ғимараттар бүлінген не қираған. Арасында Дарницкий, Днепр, Соломенск, Шевченко аудандары бар.

Дарницкий ауданында бес қабатты тұрғын үйдің подъезі опырылып түскен, үйінді астында адамдар болуы мүмкін. Іздеу-құтқару жұмысы жалғасып жатыр.

Ресейлік альпинист Наталья Наговицына қалып қалды деген Жеңіс шыңына тепловизоры бар дрон жіберілген. Қатты жел мен ауа райының нашарлығына қарамастан видео алынды. Бұл жөнінде Қырғызстанның ұлттық қауіпсіздігі жөніндегі мемлекеттік қызметі (ҰҚМК) хабарлады.

ҰҚМК дерегінше, видеоларды қарап, талдағаннан кейін альпинист Наталья Наговицына қалған орында тіршілік белгісі анықталмаған.

12 тамызда Наговицина шыңда аяғы сынып, қалып қалған. Оның жанындағы адам алғашқы көмек беріп, көмек сұрау үшін төменге түсуге мәжбүр болған.

Наговицинаға Италия және Германияның альпинистері көмектесуге тырысқан, олар оған тамақ, су, жылы киім апарып берген. Ізінше екеуі де қаза болған. 2021 жылы сол шыңда альпинистің күйеуі қаза болған.

Жеңіс шыңы әлемдегі ең күрделі шыңдардың бірі. Оның биіктігі - шамамен 7400 метр. Жеңіс шыңы – әлемдегі ең күрделі шыңдардың бірі. Оны бағындыруға тырысқандар арасында адам өлімі жиі кездеседі. Кейінгі 70 жылда бұл шыңда құтқару операцияларының ешқайсысы сәтті болмаған.

25 тамызда Қазақстанның Голландиядағы елшілігі алдында бірнеше қазақстандық саяси тұтқындарды босатуды талап етіп, наразылық өткізді. Өздері жіберген видеодан Қымбат Әбеу, Ершат Төлеубай, Серік Әжібай, Тасқын Құдайберген есімді азаматтар жүргені көрінеді.

Өздерінің сөзінше, олар бірнеше жыл бойы осындай жүзден астам наразылық өткізген.

Осы апта басында түсірілген видеода олардың алдына елшілік өкілі шыққаны көрінеді. Ол наразылық жасап тұрған азаматтардан "Қазақстан азаматысыздар ма?" деп сұрайды. "Иә" деген жауап алғаннан кейін Қазақстан заңына сәйкес, өтінішпен қатар жеке куәлік, мекенжайлары көрсетілген құжат керек керегін айтады.

Ізінше наразылар эмоцияға беріліп, Қазақстан билігін сынағаннан кейін елшілік өкілі оларға "экстремистік ұран" таратпауды айтады. Ал бұған наразылар "азаматтық ұстанымымызды айтсақ, экстремист боламыз ба?" деп ашуланады.

"Көшеге шыққандардың барлығын террорист деп атайды. Біз айтсақ шындықты айттық. Халықтың үнін айтып отырмыз. Біз біреуге қол көтердік пе, қалаймақан жасадық па? Бәрін заң жүзінде жасап жатырмыз" дейді наразылар.

Бұдан кейін наразы белсенділер елшілік алдында "Марат Жыланбаевқа бостандық!", "Марат Жыланбаевқа бостандық! Думан Мұхаммедкәрім, Әйгерім Тілеужан және солар бастаған барлық саяси тұтқынға бостандық! Елім, жерім деген батыр ұл-қыздарға бостандық!" деп айқайлайды.

Наразылық кезінде Қаңтар оқиғасы кезінде Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың ескертпей, оқ атуға бұйрық бергені, Қазақстанда заң үстемдігі жоқ деген пікірлер айтылады.

Бұл азаматтар осыған дейін Қазақстандағы түрлі қоғамдық-саяси мәселелерге қатысты пікірлерін айтып, Қазақстанның Голландиядағы елшілігі алдында талай наразылық акциясын өткізген.

Қазақстандағы саяси қудалау туралы жазатын Тірек.инфо сайтының мәліметінше, қазір Қазақстанда 26 саяси тұтқын бар. Олардың арасында "экстремизм" бойынша айыпталған оппозициялық белсенді, марафоншы Марат Жыланбаев, журналист, белсенді Думан Мұхаммедкәрім, белсенді Әйгерім Тілеужан, Тоқаевты "20 мың террорист" деген сөзі үшін сотқа бермек болған Тимур Дәнебаев және өзге де тұлғалар бар. Олардың басым бөлігі Қанды Қаңтардан кейін сотталған.

Халықаралық құқық қорғау ұйымдары Қазақстанды экстремизм бабын оппоненттеріне қарсы қолданбауға, азаматтардың пікір айту және жиналу құқығын шектемеуге, саяси тұтқындарды босатуда жиі шақырады.

Ресми Астана елде саяси қудалау барын мойындамайды.

Батыс елдері бейбітшілік келісімі жасалғаннан кейін жүзеге асырылатын Украина қауіпсіздігіне кепілдік беру жүйесін талқылап жатыр. Бұл жөнінде дереккөздерге сүйенген Financial Times жазды.

Басылым өкілдерінің жазуынша, бірінші қорғаныс сызығына шекарадағы демилитаризацияланған аймақ кіруі керек және ол Киев пен Мәскеу келісімінен кейін үшінші елдерден жасақталған бітімгер әскердің бақылауында болуы мүмкін.

Екінші қорғаныс сызығында НАТО қару-жарағымен қаруланған және дайындықтан өткен украин әскері болады. Негізгі қорғанысты солар қамтамасыз етпек.

Үшінші қорғаныс сызығында елдің ішіне орналасқан және АҚШ-тың қолдауына ие Еуропа күштері болмақ.

Вашингтон Украинаға әскер жібермейтінін айтқан, бірақ барлау деректері, бақылау құралдарымен бөлісіп, Украинаның әуе қорғаныс жүйесін дамытуға үлес қосуға дайын екенін айтқан. Десе де АҚШ президенті Дональд Трамп әкімшілігінің бір бөлігі Украина қауіпсіздігіне кепілдік беру мәселесіне скептицизммен қарайды.

Бұған дейін Bloomberg агенттігі соғыстан кейін Украина аумағына шамамен он шақты ел әскер жіберуге дайын деп жазған.

Ресей президенті Владимир Путин Аляскада Дональд Трамппен кездесу кезінде Украина қауіпсіздігін қамтамасыз ету идеясын қолдайтынын атап өткен. Ресей сыртқы істер министрлігі ұжымдық қауіпсіздікке кепілдік мәселесін қарастырған кезде көршілердің мүдделері де ескерілуі керек екенін айтқан.

Қырғызстанда Жеңіс шыңында (7439 метр) қалып қалған ресейлік альпинист Наталья Наговицына ресми түрде із-түзсіз жоғалды деп танылды. Бұл жөнінде Қырғызстан төтенше жағдай министрлігінің ақпарат құралдарымен жұмыс басқармасының бастығы Әділ Шарғыновқа сүйенген ресейлік БАҚ жазды.

"Ол із-түзсіз жоғалды деп танылды. Заң бойынша, оның қазір өлі-тірісін білу анық емес болса, автоматты түрде із-түзсіз жоғалған болып саналады" деді Әділ Шарғынов.

Қырғызстан ішкі істер министрлігінің өкілі ТАСС агенттігіне шыңға баруды ұйымдастырған "Ақсай Тревэл" туристік компаниясына қатысты қылмыстық іс қозғалатынын айтты. Ал фирма өкілдері альпинистің жақындарына көңіл айтып, шамамен 7200 биіктікте қалған Наговицынаның жағдайы туралы ақпарат түспегенін айтқан. Турфирма өкілдері сонымен бірге құтқару операциясы екі аптаға созылғанын және эвакуация ауа райы тұрақталып, дайындығы бар команда мен тікұшақ болған жағдайда жалғасуы мүмкін еді деген.

Кейін "Ақсай Тревэл" Наговицынаны іздеу операциясы тоқтағанын айтқан.

Наговицина шыңда аяғы сынғандықтан қалып қалған. Оның жанындағы адам алғашқы көмек беріп, көмек сұрау үшін төменге түсуге мәжбүр болған. 2021 жылы сол шыңда альпинистің күйеуі қаза болған.

Наговицинаға Италия және Германияның альпинистері көмектесуге тырысқан, олар оған тамақ, су, жылы киім апарып берген. Ізінше екеуі де қаза болған.

Жеңіс шыңы – әлемдегі ең күрделі шыңдардың бірі. Оны бағындыруға тырысқандар арасында адам өлімі жиі кездеседі. Кейінгі 70 жылда бұл шыңнан ешкім құтқарылмаған.

Батыс Қазақстан облысының орталығы Орал қалаының әкімдігі белсенділерге қымбатшылыққа қарсы митинг өткізуге рұқсат бермеді.

“БелсенділерЭкстремистЕмес” тобы жариялаған әкімдіктің жауабында “Бейбіт жиын өткізу туралы” заңның 14-бабына сәйкес (толық емес ақпарат) өтініш орындалмағаны жазылған. Әкімдік белсенділердің өтінішін әкімдіктің кезектен тыс отырысында қараған.

Хатта сонымен бірге “ережені бұзып, алаңға өз бетінше барып, бейбіт жиын ұйымдастырғандар” 488-бап бойынша әкімшілік жауапқа тартылатыны туралы ескерту бар. Хатқа Орал қалалық ішкі саясат бөлімінің жетекшісі А.Ғиниятов қол қойған.

Бұған дейін белсенділер Бекболат Өтебаев, Раиса Кариева, Маруа Ескендірова қымбатшылыққа қарсы және зейнетақы мен жәрдемақыны арттыруды, саяси тұтқындарға бостандықты талап етіп, 30 тамызда күндіз Оралдағы “Қазақ халқының даңқты қыздары” гүлзарында бейбіт жиын өткізетінін айтқан еді.

"15 қыркүйектен бастап тағы қымбаттайды. Ал жалақы сол күйінде қалып отыр" дейді белсенді Маруа Ескендірова видеода. Видеоны блогер Асқар Шайғұмаров жариялады.

“БелсенділерЭкстремистЕмес” құқық қорғау тобының мәліметінше, 2020 жылдың 30 шілдесі мен 2025 жылдың 27 тамызы аралығында елдің 22 қаласы мен елді мекенінде бейбіт жиын өткізу туралы 703 өтініш қанағаттандырылмаған. 17-сі биыл тіркелген.

2020 жылы қабылданған "Бейбіт жиын өткізу" туралы заңды билік "демократияға қадам" деп бағалағанмен құқық қорғаушылар аталған заңда бұрынғы шектеулер сақталып қалғанын айтып келеді. Айтуларынша, заң жергілікті атқару органдарына бейбіт жиын өткізу туралы өтінішті орындамауға мүмкіндік береді.

Футболдан Алматының "Қайрат" командасы Еуропа Чемпиондар лигасының негізгі кезеңіне шықты. Іріктеу кезеңінің плей-офф кезеңінде "Қайрат" Шотландияның "Селтик" командасын пенальти сериясы арқылы жеңді.

Екі матчта да қос команда 0:0 есебімен тең түсті. Ал пенальти сериясында "Қайрат" қақпашысы Темірлан Анарбеков қақпасын голдан үш рет сақтап қалды. Осылайша Алматының "Қайраты" Чемпиондар лигасының негізгі кезеңіне жолдама алды.

"Қайрат" Қазақстанның футбол тарихында чемпиондар лигасының топтық кезеңіне шыққан екінші клуб атанды. 2015 жылы "Астана" клубы Чемпиондар лигасының топтық кезеңінде ойнаған еді.

kazfootball.kz сайтының дерегінше, "Қайрат" футбол клубына Дубайда тіркелген Globex Energy FZE арқылы кәсіпкер Қайрат Боранбаев (70%) және Алматы тұрғыны Айжан Калдарбекова иелік етеді. 2015 жылдан бері "Қайрат футбол клубы" ЖШС 8,419 млрд теңге салық төлеген.

Бұрынғы президенттің үлкен қызы Дариға Назарбаеваның бұрынғы құдасы Қайрат Боранбаев 2023 жылы наурызда "ірі көлемде бөтеннің мүлкін иемденді", "қылмыстық жолмен алынған ақшаны жымқырды" деп танылып, 8 жылға соттаған еді. Түрмеде отырған кезде "Қайрат" клубы Боранбаевтың иелігінде қала беретіні хабарланған. Сол жылдың соңында Боранбаев қамаудан босап шыққан. Ол былтыр Қазақстан ұлттық паралимпиада комитетінің президенті қызметіне қайта сайланған.

АҚШ Украинадағы соғыс 2025 жылдың соңына дейін аяқталады деп үміттенеді. Вашингтонда Дональд Трамп кабинетінің отырысы кезінде Ресеймен келіссөздерге қатысып жүрген және Владимир Путинмен бірнеше рет кездескен АҚШ президентінің арнайы уәкілі Стивен Уиткофф осылай деп мәлімдеді.

Оның сөзінше, осы аптада Америка жағы Украина және өзге де аймақтардағы соғыстарды, арасында Газа секторы мен Израиль мен Иран арасындағы қақтығыс та бар, реттеу бойынша кездесу ұйымдастырады.

"Оларды жыл соңына дейін реттейміз деп үміттенеміз" деді Уиткофф. АҚШ президенті Дональд Трамп Украинадағы соғыс "жақын арада" бітетіндігінен үміттенетінін айтты. Нақты мерзімін айтпады.

Трамп егер Ресей президенті Путин бейбітшілікке ұмтылмаса, Ресейге экономикалық санкция салуы мүмкін екенін айтты. "Мен экономикалық санкция жөнінде айтып отырмын, себебі біз үшінші дүниежүзілік соғысты тұтандырғымыз келмейді" деді Трамп.

Президент Ресей мен Украина басшыларын бетпе-бет кездестіруге ұмтылатынын, себебі екеуі де осының бәрі аяқталғанын қалайды деді. Журналистердің бірі "Путин Зеленскийді заңсыз президент санағандықтан онымен кездескісі келмейді" деген сөзіне Трамп "олардың не айтқаны маңызды емес. Бәрі бос сөз. Олар жұрт алдында сүйтеді" деп жауап берді. Трамп бейбітшілік келісіміне қол жеткізбеуде Зеленскийдің де кінәсі барын айтып, санкция мен кедендік баж салығы Ресей ғана емес, Украинаға да салынуы мүмкін екенін жеткізді.

Трамп қызметіне оралғаннан кейін соғысты бітіру қажеттігін айтып келеді. Оның әкімшілігі Украинаны қолдау емес - негізінен соғысты тоқтатып, бейбіт келісімге қол жеткізуге күш салып отыр.

Кейінгі апталарда Трамп Путинмен де, Зеленскиймен де кездесті. Алайда Ресей түрлі талаптарды алға тартып, іс жүзінде екі басшының жеке кездесуін өткізуден бас тартып келеді. Дегенмен екі жақ бастапқы талаптарына қарағанда кейбір талаптарынан бас тартуға ыңғай білдірген.

Украина өзінің қауіпсіздігіне кепілдік беруді талап етіп келеді. Financial Times дереккөздерінің айтуынша, АҚШ соғыстан кейін Украинаға әскерін орналастыруы мүмкін Еуропа елдеріне әуе және барлау деректері жағынан қолдауға дайын. Сарапшылардың сөзінше, АҚШ жағынан қолдауға ие болу – Украина мен оның Еуропадағы одақтастары үшін үлкен жетістік. Алайда Ресей Украинада шетел әскерін орналастыруға қарсы.

Америкалық режиссер Вуди Аллен Украина сыртқы істер министрлігінің сынына жауап қатты. Министрлік оны Мәскеудегі халықаралық кино апталығына қатысқаны үшін айыптаған.

The Guardian басылымына жолдаған мәлімдемесінде режиссер осы жағдай жайлы сөз етті.

"Украинадағы қақтығыс жайлы айтар болсам, Владимир Путин түбегейлі қателесіп отырғанына сенімдімін. Бірақ саясаткерлер не істеп не қойса да, өнердегі диалогты тоқтатпау керек деп санаймын" деді Аллен.

"Оскар" сыйлығының бірнеше дүркін жеңімпазы, 89 жастағы Вуди Аллен 24 тамыз күні Мәскеудегі кино апталығы аясында өткен "Әлемдік кинематографияның аңыздары" сессиясында видеобайланыс арқылы сөз сөйлеген. Сессияны Владимир Путин мен Ресей билігін қолдайтынын мәлімдеген режиссер Федор Бондарчук жүргізген.

Аллен Ресей киносын бұрыннан ұнататынын, Ресейге сапарлап қайтуға қарсы емес екенін айтқан. Бірақ Украинадағы соғыс жайлы, саясат жайлы ешнәрсе демеген.

Кейінірек Украина сыртқы істер министрлігі Алленнің бұл қадамын "Ресейдің Украинаға қарсы агрессиясы кезінде ресейлік әскерилер өлтірген украиналық актерлер мен кинематографияшыларды қорлау" деп атады.

Украина министрлігі америкалық режиссер "зұлымдыққа саналы түрде көз жұма қарап отыр", мәдениетті "қылмысты ақтау ретінде және пропаганда құралы ретінде пайдалануға болмайды" деді.

Дүйсенбі күні Украиналық баспасөз құралдары Мария Заньковецкая атындағы Львов театры өз бағдарламасынан "Бродвей үстіндегі оқ" ("Пули над Бродвеем") мюзиклін алып тастады деп хабарлады. Бұл мюзикл Алленнің фильміне сүйеніп әзірленген. Театр бұл шешімін Ресейдегі кино апталығында болған жағдаймен байланыстырған.

Вуди Аллен кинодағы мансабын 1960-жылдары бастаған. Ол ондаған фильмге режиссер және сценарий авторы болды. Үздік режиссура үшін бір мәрте, үздік сценарий үшін үш мәрте "Оскар" сыйлығын алған.