Жаңаөзен қаласы әкімдігі алдында аштық жариялап жатқан әйелдер билік уәдесінен соң аштығын доғарды.

Бірнеше күн әкімдік алдына қонып, баласын мұнай саласына орналастыруды талап етіп аштық жариялаған Амангүл Жаппасова жұма күні аштығын доғарып, үйіне қайтқан. Оның Азаттыққа мәлімдеуінше, әкімдік өкілі баласының қолына жұмысқа орналастыратыны туралы құжаттар беріп, алдымен “Өзенинвестке”, кейін “Өзенмұнайгаз” саласына ауыстыруға уәде еткен.

– Менің жұмыспен қамту саласындағы жемқорлықты жою үшін құзырлы орындар зерттесін деген талабым әлі ашық қалып тұр. Балама қатысты әкімдік уәдесінен соң үйіме кеттім, себебі мүгедек балама күтім жасауым керек болды, - дейді ол.

Ал онымен бірге аштық жариялаған, күйеуіне жұмыс сұраған Айболған Базарбаева өзіне жұмыс орнынан наразылықты тоқтат деп қысым жасаған соң әкімдік алдынан кетуге мәжбүр болғанын айтады. Ол Жаңаөзен қалалық перзентханасында акушер болып еңбек етеді.

– Маған “жұмыс күйеуіңе керек, ол өзі келіп жатсын аштыққа, сенікі заңсыз” деп әкімдіктен де, жұмыстан да қоңырау шалып қоймады,- деді ол.

Жұмыссыздықты шешу және мұнай-газ саласынан жұмыс тауып беру туралы талап Жаңаөзенде 31 наурыз бен 1 сәуір аралығында Маңғыстау облысының әкімі Нұрлан Ноғаевтың қала маңындағы Рахат, Теңге ауылдарындағы тұрғындармен кездесуінде де қозғалған. Жаңаөзен тұрғыны Күнсұлу Меңдібайдың айтуынша, әкіммен кездесу залы қалалық мәслихат депуттары мен мұғалімдерге, әкімдік шенеуніктеріне лық толып, қала тұрғындары өте аз болған.

– Ноғаев “неге несие аласыңдар, оны той-садақаға барып, ел-жұрттан қалмау үшін аласыңдар” дегенді айтты. “Жұмыс жоқ емес бар, оны неге істемейсіңдер” деді. Мен әкімдік ұсынатын қоғамдық жұмыс жалақысын 250 мың теңге етуді сұрадым. Менің де несием бар, оны мүгедек ағамды бағу үшін алдым. Жеті жыл бойы еден жуып, айына 100 мың теңге табыс таптым, ол неге жетеді,- дейді Күнсұлу Меңдібай.

Ол өзінің сауалдарына облыс әкімінің жауап бермегенін айтты.

Әкім Нұрлан Ноғаев ауыл тұрғындарымен кездесуде ата-аналарға “болашақты мұнай-газ саласымен байланыстыра бермей, балаларына мамандықты дұрыс таңдауға көмектесуге” кеңес берген.

Жаңаөзен қаласында ақпан, наурыз бойы жалғасқан жұмыс тауып беруді талап еткен қала тұрғындарының ереуілі аймақта он мыңға жуық жұмыссыздар бар екенін көрсеткен. Екі ай бойы күн сайын әкімдік алдына жиналып өздеріне мұнай-газ саласынан тұрақты жұмыс орыны ашып беруді талап еткендерді наурыз соңында құқық қорғау органдары “жауапкершілік жөнінде ескертіп” таратып жіберген.

Маңғыстау облысы әкімдігі 31 қаңтардан наурыз соңына дейін ереуілдеткен жұмыссыздар талабын орындау үшін арнайы комиссия құрып, 400-ден астам адамның жұмысқа орналастырғандарын айтқан.

31 наурызда Жаңаөзендегі жұмыссыздардың талаптары туралы айтқан Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Серік Шәпкенов "мұнай-газ компанияларының өздерінің штаттық кестесі бар, одан артық адамды жұмысқа алу мүмкін емес" деп мәлімдеп, мұнай-газ саласынан жұмыс талап еткен жаңөазендіктердің талабы орындалуы мүмкін емес дегенді меңзеген.

Сейсенбі, 9 қыркүйек күні Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Конституциялық сот төрағасы Эльвира Әзімованы қабылдап, оның есебін тыңдады. Бұл туралы Ақорда баспасөз қызметі хабарлады.

Кездесуде Әзімова кейінгі 2,5 жылда Конституциялық сотқа азаматтардан 11 мыңнан астам өтініш түскенін айтқан.

"Конституциялық сот судьялары өтініштерді қарау барысында 5 мыңнан аса құқық нормасын зерделеді. Тексеру қорытындысы бойынша 300-ден астам шешім қабылданды. Соның ішінде заңдар мен басқа да нормативтік актілердің Конституцияға сәйкестігі тұрғысынан 74 қорытынды қаулы шығарылды. Осылайша, 20 құқық нормасы Конституцияға қайшы деп танылып, 25 құқық нормасына нақты түсіндірме берілді" деп келтірді оның сөзін Ақорда баспасөз қызметі.

Әзімованың баяндауынша, осы күнге дейін Конституциялық соттың 41 қаулысы заңдарға түзету енгізу арқылы орындалған. Қазір парламент палаталары 19 қаулының талабын ескеретін 8 заң жобасын қарастырып жатыр.

Қазақстанда Конституциялық сот 2023 жылғы қаңтардан бастап жұмыс істей бастады. Мұндай Қазақстанда бұрын да болған. 1990 жылдардың басында қызмет еткен бұл сот 1995 жылғы конституциялық реформадан соң кеңеске айналған.

2022 жылғы жолдауында Тоқаев Конституциялық кеңеске қарапайым азаматтар жүгіне алмайтынын айтып, Конституциялық сот құруды ұсынған.

Сот 11 судьядан тұрады. Президент сенат келісімімен төрағасын, төраға келісімімен Конституциялық сот судьялары арасынан төраға орынбасарын тағайындайды. Бұдан бөлек төрт судьяны президент, үш судьяны сенат, үш судьяны мәжіліс тағайындайды.

Конституциялық сот құрылғалы оған жетекшілік ететін Эльвира Әзімова оған дейін адам құқығы жөніндегі уәкіл қызметін атқарған.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Конституциялық сот мектептегі "орамал дауына" байланысты өтінішті қараудан бас тартты

Сарапшылар саяси жүйеде шынайы бәсеке болмай, Конституциялық соттың тәуелсіз болуы қиын екенін айтады.

Непалда әлеуметтік желілерді бұғаттауға қарсы наразылықты күшпен тарату кезінде кемі 19 адам мерт болып, 100-ден астам адам жапа шекті. Бұл туралы жергілікті және халықаралық БАҚ хабарлады. Рейтер агенттігінің жазуынша, наразылыққа ел аумағында 26 әлеуметтік желі мен платформаның бұғатталғаны түрткі болған. Бұғатталған платформалар арасында YouTube, Facebook, WhatsApp, Instagram және X желісі бар.

Тыйым 4 қыркүйек күні күшіне енген. Жергіліктің биліктің бұл қадамына аталған платформалардың елдегі Байланыс және ақпарат технологиялары министрлігінен уақтылы тіркеуден өтпегені себеп болған.

Негізінен жастар қатысқан наразылықта жемқорлықпен күрес мәселесі де қозғалған. Bloomberg басылымының хабарлауынша, Катмандуда шерушілер парламент ғимаратына басып кірмек болған, полиция оларды тарату үшін қару қолданған. Жергілікті шенеуніктің сөзінше, наразылардың кейбірі ғимарат алдындағы кедергілерден өтіп, парламенттің ішіне кіріп кеткен, жедел жәрдем көлігін өртеген, ғимаратты күзеткен полицейлерге түрлі зат лақтырған.

Непалдың байланыс министрі Притхви Суббаның мәлімдеуінше, полиция наразыларға су шашып, дубинка жұмсаған, резеңке оқ атқан. Полиция кемі 19 адам қаза тапқанын, 100-ден астам жарақат алғанын айтты. Басқа ақпарат көздері жапа шеккендер 400-ден асатынын хабарлап отыр.

Ел билігі бірнеше қалада комендант сағатын енгізген: кез келген жиынға, митингіге, наразылыққа, кездесуге және ереуілге тыйым салынған.

Непал ішкі істер министрі Рамеш Лехак наразылық тұсында отставкаға өтініш берді. Бұл туралы үкіметтегі дереккөзіне сілтеп The Katmandy Post басылымы хабарлады. БҰҰ Непал билігін кісі қазасын дереу тергеуге шақырды.

Чехия арнайы қызметтері Румыния және Венгрия құзырлы органдарымен бірлесіп Еуропада жұмыс істеген беларус тыңшылық желісін жойғанын мәлімдеді. Бұл туралы дүйсенбі күні Чехияның Қауіпсіздік және ақпарат қызметі (BIS) хабарлады.

Прага Беларусь елшілігі қызметкерін нон грата тұлға деп жариялады. Чехия құзырлы органдарының айтуынша, ол азамат дипломатиялық қызметті бүркеме ретінде пайдаланған барлау офицері болған. Ал Румынияда Беларуське жұмыс істеді деген Молдова арнайы қызметінің бұрынғы лауазымды қызметкері ұсталды. Бұл туралы Азаттықтың Беларус қызметі хабарлады.

BIS-тің ақпаратына қарағанда, Еуропадағы тыңшылық желісін Беларусьтің мемлекеттік қауіпсіздік комитеті құрған.

"BIS-ке және Чехия дипломатиясына тыңшылықпен айналысқан беларус агенттерін әшкерелегені үшін алғыс айтамын" деп жазды Чехия сыртқы істер министрі Ян Липавский X желісінде. "Елімізде агенттердің емін-еркін жүруіне жол бермейміз, Чехия Республикасын қорғаймыз".

Ұсталған дипломат Чехиядан 72 сағат ішінде кетуі керек. Әзірге оның аты-жөні айтылмай отыр.

Беларусьтің тыңшылық желісіне қатысы бар деген адамдардың бірі – Молдова барлау қызметі басшысының бұрынғы орынбасары. Азаттық радиосының Румын қызметі Румынияның Ұйымдасқан қылмыс пен терроризмді тергеу басқармасы 47 жастағы Молдова оцицерінің ұстағанын растады, бірақ әзірге оның да аты аталмады. Молдова офицері Беларусь үшін тыңшылық жасады деп айыпталып отыр. Ол қазір мемлекеттік құпия өзге біреуге беру арқылы сатқындық жасады деген күдікпен тергеліп жатыр. Бұл туралы "Настоящее время" телеарнасы мен Азаттықтың Беларусь қызметі хабарлады.

Тараған ақпаратқа қарағанда, күдікті кейінгі жылда Венгрия астанасы Будапешт қаласында Беларусьтің КГБ қызметкерлерімен екі рет кездескен.

Чехиядағы BIS қызметінің айтуынша, беларус агенттері дипломаттардың Еуропада емін-еркін жүру мүмкіндігін белсене пайдаланған. Чехия арнайы қызметінің басшысы Михал Коуделка осыны ілік етіп, Чехияның "Ресей мен Беларусьтің аккредиттелген дипломаттарына Шенген аймағында жүріп-тұруды шектеу туралы" ұсыныс айтқанын еске салды. Бұл ұсыныс қазір Еуроодақ деңгейінде талқыланып жатыр, бірақ әзірге ортақ шешім жоқ.

Беларусь билігі Чехия мен Румыния арнайы қызметтерінің бұл мәлімдемесі жайлы әзірге пікір білдірмеді.

Ресей президенті Владимир Путин Мемлекеттік думаға Азаптаудың, адамгершілікке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын жаза тағайындаудың алдын алу жөніндегі Еуропалық конвенциядан шығу жөнінде жоба ұсынды.

Ресей конвенциядан шыққан соң өз түрмелеріне халықаралық инспекторларды кіргізуге міндетті болмайды. Сондай-ақ Азаптаудың алдын алу жөніндегі Еуропалық комитет ресейлік тұтқындардың шағымын қарастыруды доғарады.

Заң жобасына түсіндірме хатта 2023 жылдан бастап Ресейдің Еуропалық комитетте өкілі жоқ екені атап өтілген. Бұған Еуропа Кеңесінің Ресейден жаңа мүшені сайлау процесін бұғаттауы себеп болған. Ресей мұны алалау деп санайды.

Еуропалық конвенцияға Еуропа кеңесінің мүшелері қосылған. Ресей кеңесте 26 жыл болып, 2022 жылы одан шығып қалған.

Мәскеу азаптауға қарсы конвенцияға 1996 жылы қол қойып, ол екі жылдан кейін Ресейде күшіне енген.

Франция төменгі палатасы – Ұлттық ассамблея ел премьер-министрі Франсуа Байруге сенімсіздік білдірді. Үкімет басшысы енді отставкаға кетуге тиіс.

Дауыс берген депутаттардың 364-і сенімсіздік білдірген. Байруды тек 194 депутат қана қолдаған.

74 жастағы центрист Байру тоғыз ай бұрын премьер атанған. Ол кезде парламент оны қолдаған. Бірақ бұл жолы солшыл оппозиция да, оңшыл оппозиция да оған қарсы шығып, отставкаға кетуін талап етті. Президент Эммануэль Макрон жақтастары парламентте көпшілік дауысқа ие емес, сол себепті оған парламент қолдауын табатын басқа кандидат табу қиынға соғуы мүмкін.

Сарапшылардың айтуынша, Байру үкіметіне сенімсіздік білдіруге себеп болған – бюджет мәселесі. Байру парламентке бюджет тапшылығын үнемдеу арқылы шешетін жоба ұсынған. Бірақ мұны солшыл популистер де, оңшыл популистер де қолдамаған.

Социалистер мәлімдеме жасап, Макрон қолдаса, үкіметке өз адамын ұсынуға дайын екенін айтты. Біріккен солшыл күштер кейінгі сайлауда жеңіске жетіп, әсіре оңшыл "Ұлттық бірлестік" партиясының ықпалын азайтқан. Макрон солшылдардың үкімет құруына екі рет қарсы шықты.

"Ұлттық бірлестік" пен әсіре солшыл "Бағынбаған Франция" парламентті таратып, жаңа сайлау өткізуді талап етіп отыр. Сарапшылардың айтуынша, Макрон түптің түбінед бұл қадамға баруы ықтимал. Дегенмен кейінгі сайлау бір жыл бұрын ғана болған және ол кезде кезектен тыс сайлау өткен.

Елисей сарайы мәлімдеме жасап, Макрон премьер-министрлікке жаңа үміткерді "алдағы күндері" ұсынатынын айтты. Бірақ парламенттің қолдауы керек.

Астанадағы көпбалалы отбасылар басқа аймақтармен салыстырғанда 10 есе көп жәрдемақы алады дейді еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова.

"Нақты мысал келтіре аламын, мәселен, Астанада алты балалы көп отбасы тоқсанына 2,7 миллион теңге, ал басқа аймақтардағы [отбасылар] 273 мың теңге жәрдемақы алады. Сондықтан әлеуметтік әділдік принципі болу үшін әлеуметтік көмекті барлық аймаққа бірдей беру жағы қарастырылады" деді Жақыпова үкімет кулуарында.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев жолдауында «жұрт әлеуметтік қызметтері мен жеңілдіктері бар Астанаға қарай ағылып жатқанын» айтқан.

"Қалада әлеуметтік тұрғыдан осал топтағы жандардың саны бірнеше есе артқан, әлеуметтік қолдауға арналған шығындар да бюджет кірісінен жылдамырақ өсіп жатыр. Ал әлеуметтік міндеттемелердің үлесі тым артып барады" деген еді Тоқаев жолдауында.

Қазақстан басшысы жолдауында халыққа әлеуметтік көмек беру жағын қайта қарауды да тапсырды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Үкімет атаулы әлеуметтік көмек беру тәртібін өзгерткісі келеді. Қалай?

2020 жылы ақпанда Астанадағы Көктал-1 елдімекенінде көмірмен жылынатын жер үйде өрт шығып, бір отбасының бес қызы көз жұмды. Бұл қайғылы оқиғадан соң көпбалалы отбасылар биліктен әлеуметтік көмекті көбейтуді талап етіп, наразылыққа шыққан еді. Осыдан кейін сол кездегі президенті Нұрсұлтан Назарбаев үкіметке әлеуметтік жәрдемақыны көбейтуді тапсырған. ?Бұл тапсырмадан соң үкімет атаулы әлеуметтік көмек енгізіп, көп балалы отбасындағы әр балаға 21 мың теңгеден төлеген. Бірақ кейін әр балаға 21 мың теңгеден беру жүйесін алып тастап, әлеуметтік көмек тағайындағанда отбасының табысы есептелген еді. Бұл да көп балалы отбасылардың наразылығына ұшырады. Сол кезде де билік өкілдері "масылдық" жайлы айтқан еді.

Көпбалалы отбасылар елде қымбатшылық пен инфляция күшейген тұста үкіметтің беретін әлеуметтік көмегі жетпейтінін жиі айтады.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Тоқаев масылдық жайлы айтып, әлеуметтік көмек беру жүйесін қайта қарауды ұсынды

Вашингтон Ресейге санкцияны қатайту үшін Еуропа елдері Ресейден газ бен мұнай сатып алуды тоқтатуы тиіс. Бұл туралы АҚШ-тың энергетика министрі Крис Райт Financial Times басылымына берген сұхбатында айтты.

Ол Ресей мұнай мен газ экспортынан түсетін қаржыны әскери мақсатқа қолдануы мүмкін дейді. Райттың сөзінше, Еуропа Ресейден газ бен мұнай сатып алуды тоқтатса, бұл АҚШ-тың санкцияларды күшейтуге әсері етеді.

АҚШ энергетика министрі Еуропа ресейлік энергетика ресурстарының орнына Америкадан сұйытылған газ, бензин және басқа да өнімдерді сатып ала алады дейді.

Ал Associated Press агенттігі дереккөздеріне сілтеп, 8 қыркүйекте Еуропа одағының санкциялар бойынша өкілі Дэвид О'Салливан АҚШ-қа барып, Ресейге қысымды және жаңа санкцияларды талқылайды деп жазды.

АҚШ президенті Дональд Трамп та 4 қыркүйекте Еуропа лидерлермен онлайн-кездесуде Ресейдің мұнай-газ өнімдерін шектеу жайлы айтқан еді. Кездесуден соң Франция президенті Эммануэль Макрон Ресей бейбіт келіссөзден қашқақтай берсе, АҚШ пен Еуропа бірігіп Мәскеуге қосымша санкция салатынын мәлімдеген.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Трамп Ресейге қарсы санкциялардың "екінші кезеңіне" дайын екенін айтты

Футболдан Қазақстан құрамасы 7 қыркүйекте Бельгиядан 0:6 есебімен жеңілген соң команданың бас бапкері Әли Әлиев қызметінен кететінін мәлімдеді.

Брюссельдегі ойын 2026 жылғы әлем чемпионатына іріктеу турнирі аясында өткен еді. Қазақстан іріктеу жарысында бес ойын өткізіп, Уэльспен екі ойында, Солтүстік Македония мен Бельгиямен бір-бір ойында жеңілді. Тек топтағы аутсайдер Лихтенштейннен ғана басым түсті.

44 жастағы қазақстандық маман Әлиев ұлттық құрама бас бапкері болып биыл сәуірде тағайындалған. Оның келісім-шарты биылғы жылдың соңында аяқталады. ҚФФ Әлиевтің отставкасын қабылдағанына қатысты әзірге мәлімдеме жасаған жоқ.

Алиевтің алдында ұлттық құраманы ресейлік маман Станислав Черчесов басқарған еді. Ол құраманы жаттықтырғанда команда алты ойын өткізіп, алтауында да жеңілген еді. Биыл жыл басында Черчесов те қызметінен кеткен.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа жолдауында "тұрмысы төмен азаматтарға берілетін әлеуметтік төлемдерді біріздендіру керегін" айтты. Оның сөзінше "мемлекеттің бәріне көне беретін әлеуметтік саясатынан жүзден астам жеңілдік пайда болған", бұл көмекті әперетін "жылпостардың да көбейген".

Тоқаев "әлеуметтік жеңілдіктерді қолдан көбейту - елді дамытуға, мектеп, аурухана, көлік инфрақұрылымдарын салуға қажет қаржыны желге шашу" деп мәлімдеді. Қазақстан басшысы мемлекет "жалқаулық пен масылдыққа жол беріп отыр" деп санайды.

"Кезінде біздегі «әлеуметтік саланың жанашырлары» толық емес отбасы деген жеңілдікке мұқтаж адамдар санатын ойлап тапқан еді. Соның салдарынан, ажырасқан отбасылар саны күрт өсіп, біз бір кезде бұл көрсеткіш бойынша әлемде «көш бастаған» елдердің қатарына қосылдық. Мұндай мысалдар аз емес" деді ол.

Тоқаев "үкімет 15 жыл бойы әлеуметтік масылдық пен әлеуметтік алаяқтыққа жол беріп келді" деп мәлімдеді.

Қазақстан 2000 жылдары көпбалалы отбасыларға, мүмкіндігі шектеулі жандарға, соғыс ардагерлеріне әлеуметтік көмек беріп келеді. Көпбалалы отбасыларға көмекті үкімет бұрындары "демографияны жақсартуға қосқан үлес" деген.

2020 жылы ақпанда Астанадағы Көктал-1 елдімекенінде көмірмен жылынатын жер үйде өрт шығып, бір отбасының бес қызы көз жұмды. Бұл қайғылы оқиғадан соң көпбалалы отбасылар биліктен әлеуметтік көмекті көбейтуді талап етіп, наразылыққа шыққан еді. Осыдан кейін сол кездегі президенті Нұрсұлтан Назарбаев үкіметке әлеуметтік жәрдемақыны көбейтуді тапсырған. ?Бұл тапсырмадан соң үкімет атаулы әлеуметтік көмек енгізіп, көп балалы отбасындағы әр балаға 21 мың теңгеден төлеген. Бірақ кейін әр балаға 21 мың теңгеден беру жүйесін алып тастап, әлеуметтік көмек тағайындағанда отбасының табысы есептелген еді. Бұл да көп балалы отбасылардың наразылығына ұшырады. Сол кезде де билік өкілдері "масылдық" жайлы айтқан еді.

Көпбалалы отбасылар елде қымбатшылық пен инфляция күшейген тұста үкіметтің беретін әлеуметтік көмегі жетпейтінін жиі айтады.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа жолдауында бір палаталы парламент құруды ұсынды және талқылауға "бір жыл уақыт керек" деді. Бұған қоса, бір палаталы парламент құру бойынша 2027 жылы референдум өткізу жайлы айтты.

"Реформаның мән-маңызы айрықша екенін ескерсек, оны талқылауға бір жыл уақыт керек деп ойлаймын. Содан кейін, яғни, 2027 жылы жалпыұлттық референдум өткізуге болар еді. Содан соң Конституцияға тиісті өзгеріс енгізе аламыз. Мен мемлекеттің тағдырын айқындайтын барлық мәселе халықтың келісімімен ғана шешіледі деп бұған дейін бірнеше рет айттым. Егер бір палаталы парламент құру қажет деген ортақ шешімге келсек, ондай парламентті тек қана партиялық тізім бойынша сайлаған жөн деп санаймын" деді ол.

Тоқаев қазіргі мәжіліс мерзімі аяқталғанға дейін жұмыс істей беретінін, ал сенаттың референдум нәтижесіне қарай тарайтыны я тарамайтыны белгілі болатынын айтты.

Қазақстанда қазір парламент сенат және мәжілістен құралады. Мәжіліс сайлау арқылы жасақталады. Ал сенаттағы 50 депутаттың 40-ын жергілікті мәслихаттар жанама сайлайды, қалған он депутатты президент тағайындайды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Тоқаев масылдық жайлы айтып, әлеуметтік көмек беру жүйесін қайта қарауды ұсынды

Қазақстанда жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігі құрылады және оны премьер-министрдің орынбасары деңгейіндегі маман басқармақ. Бұл туралы дүйсенбі, 8 қыркүйек күні Астанада парламентте халыққа жолдауын жариялаған ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев мәлімдеді.

– Қазіргі заман бұлыңғыр, тұрақсыз болса да, біз бәріміз жаппай цифрландыру және жасанды интеллект дәуіріне қадам бастық. Менің негізгі мақсатым – осындай түрлі қатерге толы кезеңде еліміздің тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуын және қауіпсіздігін қамтамасыз ету, – деді президент.

Ол қазіргі кезде ел экономикасында реформалар жүргізіліп, инфрақұрылымға және жаңа өндіріс орындарын ашуға ауқымды инвестиция салынып жатқанын айтты.

– Жасанды интеллектінің қарқынды дамуы қазірдің өзінде халықтың, әсіресе жастардың мінез-құлқы мен болмыс-бітіміне әсер етіп жатыр. Басқаша болу мүмкін емес. Себебі бұл үрдіс бүкіл әлемде қалыптасқан тәртіпті және адамдардың өмір сүру салтын біржола өзгертуде. Біз бұған дайын болып, батыл әрекет етуміз керек. Әйтпесе, артта қалудың салдары өте ауыр болады. Сондықтан мен алдымызға өте маңызды стратегиялық мақсат қойдым. Қазақстан 3 жыл ішінде міндетті түрде жаппай цифрлық ел болуы керек, – деді Тоқаев.

Президенттің сөзінше, үкімет экономиканың барлық саласын жаңғырту үшін жаппай жасанды интеллектіні енгізу қажет. "Қазақстанды бәсекеге қабілетті ел ретінде дамытамыз десек, жұмысымызды жаңаша тәсілмен жүргізуіміз керек", деді Тоқаев.

Қазақстан президентінің дәстүрлі жолдауын тыңдауға парламенттің қос палатасының депутаттары, үкімет мүшелері, қоғам өкілдері қатысып отыр.

Дүйсенбі, 8 қыркүйек күні Астанадағы парламент үйіндегі президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың дәстүрлі жолдауын жиналған қазақстандық жоғары лауазымды шенеуніктер арасында елдің сыртқы істер министрі – премьер-министрдің орынбасары Мұрат Нұртілеу де бар, деп хабарлады Азаттық тілшісі.

Ол өткен аптаның ортасында "Мұрат Нұртілеу ұсталған" деген ақпарат тарағалы бері алғаш рет көпшілік алдына шығып отыр.

Сыртқы істер министрі парламентте президент жолдауы басталмас бұрын БАҚ өкілдерінің сұрақтарына жауап бере келе, әлеуметтік желіде өзі жайлы тараған ақпаратты "бұл да бір сынақ" деп сипаттады. Оның сөзінше, ол өзі жайлы ақпарат тараған кезде жұмыста болған.

"Мен жұмыста болдым, жиналыстар өткіздім, өзге елдердегі әріптестеріммен сөйлестім, инвесторлармен кездестім. Бәрі әдеттегідей. Біз құқықтық мемлекетте тұрып жатырмыз. Қазақстан – зайырлы мемлекет. Тиісті органдар бар, қажет болса, мұнымен солар айналыссын. Мен мұны көңіліме алмаймын. Тіпті елде де болмаймын: жолдаудан кейін шетелге баруды жоспарлап отырмын" – деген министр.

Неліктен "ақпараттық шабуылға ұшырағанын" сұраған журналистерге Нұртілеу: "Аққа құдай жақ. Бұл да бір сынақ" деп жауап берген.

Өткен аптада Orda.kz басылымы сыртқы істер министрі Мұрат Нұртілеу мен кәсіпкер Гаджи Гаджиев және ҰҚК-нің бірқатар қызметкері ұсталған деп хабарлаған. Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева, сыртқы істер министрлігі және ұлттық қауіпсіздік комитеті бұл хабарды жоққа шығарды. СІМ Нұртілеу инвесторлармен кездесіп, Украина сыртқы істер министрімен телефонмен сөйлесті деген ақпарат таратқанымен, Нұртілеу дүйсенбіге дейін көпшілік алдына шыққан жоқ.

Orda.kz басылымының бас редакторы Гүлжан (Гүлшат) Бажкенова жексенбі күні кешке Facebook-парақшасына: "Біз редакциямен бірге зор жұмыс істедік, мен саяси зерттеу ұсындым, менде барлық дәлел бар, және бейсенбі күні не болғанын білген кезде әділеттік мүмкін екендігі мені шабыттандырды. Бірақ мен жеңілдім. Жаңа ғана маған Нұртілеу бостандықта, иә, кеше ол Украинамен сөйлесті, ал ертең парламентте болады деп айтты. Шынайы саясат күшінде. Ал біздің тақырып тәмам"" деп жазды.

АҚШ мемлекеттік департаменті америкалық көші-қонға жатпайтын визаларды, соның ішінде турист визасын алу тәртібін қатаңдатты. Мекеме ресми сайтында жариялаған хабарламаға сәйкес, жаңа ереже дереу күшіне енді. Әлгіндей визаларды алғысы келетін үміткермен сұхбат ол тұрақты тұрып жатқан елде немесе өзі азамат болып табылатын мемлекетте ғана жүргізіледі.

Бұл талап АҚШ елшілігі жоқ немесе әдеттегі консулдық қызметті толық көлемде көрсетпейтін елдерге қолданылмайды. Ондай елдің қатарына Ресей де кіреді. АҚШ-тың Мәскеудегі дипломатиялық өкілдігінде қызметкер саны едәуір қысқарғаннан кейін консулдық операциялар барынша шектелген болатын. Осыған байланысты Ресей азаматтарына виза алу үшін тек үшінші елдердегі нақты көрсетілген америкалық елшіліктерге жүгінуге тура келеді. Олар – Қазақстан астанасы Астанадағы және Польша астанасы Варшавадағы АҚШ елшіліктері. Бұл екеуінен басқа елдердегі АҚШ-тың дипломатиялық өкілдіктері ресейліктерге виза бермейді.

Украина азаматтары америкалық виза алу үшін Польшадағы (Краков пен Варшавадағы) АҚШ дипломатиялық миссияларына жүгінеді, ал Беларусь азаматтарына Варшава мен Вильнюстегі елшіліктерге бару ұсынылды.

Жоспарланып қойған сұхбаттар күшінде қалады деп жазылған ресми хабарламада. Сонымен қатар гуманитарлық немесе саяси себептерге байланысты жалпы ережеден ерекше жағдайларды ескеру мүмкіндігі қарастырылған.

• Дональд Трамп әкімшілігі АҚШ көші-қон саясатын айтарлықтай қатаңдатқан. Мәселен, билік ел аумағында заңсыз жүр деп саналған немесе босқын мәртебесін беруге жатпайтын адамдарды депортациялау бойынша ауқымды науқандар жүргізіп келеді. АҚШ аумағынан шығарылғандар арасында ресейліктер де бар. Америкалық ресми мекемелер әлеуметтік желілердегі ресми парақшасында Ресей азаматтарына визасыз елге кіруге талпынбауды ескертіп келеді.

• 2021 жылдан бері АҚШ-тың Мәскеудегі елшілігінің консулдық бөлімі ресейліктерге турист визасын бермейді. Алайда бұл ретте Еуроодақтың кейбір елдерінен айырмашылығы, Ресей Украинаға қарсы соғыс басталғаннан кейін де Вашингтон АҚШ-тың өзге елдердегі елшіліктері арқылы әлгіндей виза алуды шектемей келген еді.

7 қыркүйекте Жапония премьер-министрі Сигэру Исиба отставкаға кететінін жария етті. Бұл шешімге шілде айында Жапония парламентінің жоғарғы палатасы (кеңесшілер палатасы) сайлауында биліктегі Либерал-демократиялық партияның (ЛДП) кейінгі 70 жылда алғаш рет көпшілік орын ала алмағаны себеп болды.

Сайлаудан кейін іле-шала жасаған мәлімдемесінде Исиба қызметінде қала беретінін айтқан еді. Алайда жексенбі күні Токиода өткен баспасөз мәслихатында ол отставкаға кету жайлы шешімін АҚШ-пен сауда келіссөздерін аяқтау туралы ниетімен байланыстырды. Келісімге қол қойылғаннан кейін 68 жастағы Исиба "жаңа буынға тізгін тапсыратын кез келгенін" айтты.

Жапон басылымдары Исиба партия ішіндегі алауыздыққа жол бермеу үшін отставкаға кетуге мәжбүр болды деп жазып жатыр. Өйткені ЛДП қатарындағы бірқатар қайраткерлер халық арасында беделі төмендеген премьердің биліктен кетуін талап еткен.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Жапониядағы сайлау биліктегі коалицияны әлсіретті

Исиба үкіметті бір жылдан аз уақыт басқарды. Енді ЛДП жаңа премьер-министр болуға үміткерді таңдап, ұсынады. Ол адам партияның ішкі сайлауында анықталады. Жаңа көшбасшы сайланғанға дейін Исиба премьер-министр міндетін атқара береді.

Reuters агенттігінің жазуынша, премьер-министр лауазымына ЛДП-дан үміткер болуы ықтимал адамдардың қатарында былтыр партия ішінде болған сайлауда Исибадан жеңілген Санаэ Таикати мен қазіргі министр, бұрынғы премьер Дзюнъитиро Коидзумидің ұлы Синдзиро Коидзуми бар.

• Либерал-демократиялық партия – Жапонияның ең ірі саяси күші. Бұл партия 1955 жылы құрылғаннан бастап жиынтығы төрт жылдық үзіліспен билікте отыр. 2009 жылдан бері ЛДП "Комэйто" партиясымен бірге билік коалициясын құрып, басқарып келеді.

• Былтыр либерал-демократтар төменгі палатадағы көпшілік орыннан айырылғанымен, коалиция бойынша серіктестерінің жәрдемімен билікте қалған. Ал биыл шілдедегі сайлауда ЛДП жоғарғы палатадағы үстемдігінен айырылып қалып, сарапшылар әсіреоңшыл "Сансэйто" партиясының айтарлықтай табысқа жеткенін айтқан.

АҚШ президенті Дональд Трамп Вашингтон ХАМАС тобымен кепілге алынған адамдарды босату туралы "өте терең келіссөз" жүргізіп жатқанын мәлімдеді. ХАМАС тобы Израильде, АҚШ-та және Еуроодақта террористік ұйым деп танылған.

Трамптың сөзінше, АҚШ палестиналық топтан 2023 жылғы 7 қазанда тұтқындап алып кеткен барлық адамдарды дереу босатуды талап етіп отыр. АҚШ президенті кепілге алынғандар арасында тірі деп есептелген кейбір адамдар жақында қаза тапқан болуы мүмкін деді. Әйткенмен, ол нақты дерек келтірмеді.

АҚШ-тың Таяу Шығыс бойынша арнайы өкілі Стив Уиткофф Қатардың ресми тұлғаларымен Парижде кездесіп, ХАМАС пен Израиль арасындағы атысты тоқтату және тұтқын алмасу мүмкіндігін талқылаған деп жазды БАҚ. Трамптың сөзінше, келіссөздерге оның күйеу баласы Джаред Кушнер де қатысып жатыр. Трамптың алғашқы президенттік мерзімі кезінде Кушнер Ақ үйдің аға кеңесшісі қызметін атқарған еді.

Кепілге алынған адамдардың туыстарының форумы АҚШ президентіне табандылығы мен жанашырлығы үшін алғыс білдірді. Олар билікке қоғамдық қысым жасау күшейіп жатқанын, мыңдаған адам соғысты тоқтатуды және тұтқындарды үйіне қайтаруды талап етіп, көшеге наразылық акциясына шығып жүргенін айтты.

Ал бұл кезде Израиль қоғамында үкіметтің ХАМАС-қа қатысты тактикасына байланысты дау-дамай өрши түсті. Премьер-министр Биньямин Нетаньяху қатаң шарт қоюды жалғастырып отыр: Израиль билігі ХАМАС-тан кепілдегі адамдардың бәрін босатуды, Газа мен ХАМАС тобын толық қарусыздандыруды және қауіпсіздік жағдайын Израиль бақылауында ұстауды талап етеді.

Израильдің қорғаныс армиясы (ЦАХАЛ) болса Газа қаласын басып алуға дайындықты жалғастырып жатыр. Израиль басылымдарының дерегінше, ЦАХАЛ ХАМАС кепілге алынғандарды басқа жерге көшіруі немесе оларды "тірі қалқан" ретінде пайдалануы мүмкін деп қауіптенеді. Әскери басшылық операция бірнеше айға созылып, кепілдегі адамдардың өмірін одан сайын қатерге тігуі ықтимал екенін ескертті.

ХАМАС тобы "жан-жақты келісімге" дайын екенін мәлімдеді. ХАМАС кепілде ұстап отырған адамдардың бәрін Израиль түрмелерінде отырған палестиналықтарға айырбастауды және Газада "технократтар әкімшілігін" құруды ұсынды. Израиль үкіметі бұл ұсынысты "саяси айла" деп, оған келіспей отыр.

Ресми мәліметтерге сәйкес, Газа секторында жихадшылар қолында 48 адам қалып отыр, олардың 26-сы қаза тапқан деп жарияланған. Израиль билігі Трамптың тірілер қатарындағы кейіреулер қаза тапқан болуы мүмкін деген сөзіне әзірге түсініктеме берген жоқ.