Ақтаудағы "ArcelorMittal Tubular Products Aktau" акционерлік қоғамының жетпістен аса жұмысшысы жалақы көтеруді талап етіп, бес күннен бері жұмысты тоқтатып, ереуілде тұр. Олар 15 сәуірде Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев пен Маңғыстау облысының әкімі Нұрлан Ноғаевқа видеоүндау жолдап, мәселеге араласуын сұраған.

"Мекеме басшылары талабымыз бойынша оң шешім қабылдамағандықтан бес күннен бері ереуілде тұрмыз. Біз жұмысшылар атынан зауыт басшыларына хат жолдадық. Хатқа жауап бермегендіктен үндеу жолдауды жөн көрдік. Қазір барлық заттың бағасы өсуіне байланысты жалақымызды көтеруіңізді сұраймыз" дейді жұмысшылар үндеуінде.

Аты-жөнін құпия қалдыруды сұраған азаматтың Азаттыққа айтуынша, жұмысшылар наурыздың басынан бері кәсіпорын басшылығынан жалақыны көтеруді ауызша және жазбаша түрде сұрап келеді. "Бірақ өтінішімізді елеген жоқ. Жазған хаттарымызға Қарағандыдағы басшылық ("АрселорМиттал Теміртау" компаниясы – ред.) жауап бермеді" дейді ол.

Осыдан кейін, 15 сәуірде жүзге жуық адам жалақының аздығына наразылық білдіріп, жұмысты тоқтатқан.

– Сол күні Теміртаудан екі адам келіп, наразылармен сөйлесті. Олар "жұмыс жүктемесі көбейгенде ғана айлықты көтере аламыз" деп жауап берді. Екі жақ келісе алмай, жиналыстың аяғы айғай-шуға ұласты, – дейді жұмысшылардың бірі.

18 сәуірде ереуіл болып жатқан жерген Маңғыстау облысы әкімдігі өкілдері келіп, татуластыру комиссиясының жиынын өткізген. Бірақ, жұмысшының сөзінше, компания әкімшілігі наразылар талабын орындауға келіспеген.

Азаттыққа жіберген видеоүндеулердің бірінде осы зауытта 2016 жылдан бері жұмыс істеймін деген Жәнібек есімді азамат "Айлығымыз – 90 мың теңге (200 доллардай). Жартысы кредитке кетеді. Ештеңеге жетпейді. Қымбатшылық. Айлықты 100 пайыз көтерсін. Бес күн болды осында жатқанымызға. Ешкім хабар алып жатқан жоқ бізден" дейді.

"АрселорМиттал Теміртау" компаниясы әкімшілігінің аты-жөнін айтпаған өкілі Азаттыққа бұл мәселеден хабардар екенін айтқанымен, жұмысшылар талабы бойынша сұраққа жауап бермеді.

Ал Маңғыстау облысының мемлекеттік еңбек инспекциясы басқармасы Азаттыққа "қазір кәсіпорында еңбек заңнамасына сай татуластыру комиссиясы құрылып, жұмысшылардың жалақысын көтеру және еңбек жағдайын жақсарту туралы талаптары қаралып жатқанын" айтты. Инспекция жауабында жұмысшыларға "ереуілдің заңсыз екенін түсіндіру жұмыстары жүргізілді" дейді.

Ресми сайттағы ақпаратқа қарағанда, "ArcelorMittal Tubular Products Aktau" компаниясы – "АрселорМиттал" компаниясының құбыр шығаратын зауыттары құрамына кіреді. "Бұл – диаметрі үлкен болат құбыр шығаратын Қазақстандағы жалғыз зауыт" деп жазылған сайтындағы ақпаратта. Зауыт өнімдері мұнай мен тау-кен өндірісі саласында, жол бойымен су тасымалдауға қолданылады. Зауыт 250 адамға дейін жұмыс істейтін орташа кәсіпорын саналады. 2020-2021 жылдары бюджетке 1,7 миллиард теңге салық төлеген.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

КҚК құбырымен мұнай тасымалдау шектелді. Енді не болмақ?

Ресейдің пропагандалық "Россия сегодня" медиасы мен RT телеарнасының бас редакторы Маргарита Симоньян 8 қыркүйек кешкісін телеграмында операция жасатқанын жазды. Ал бір күн бұрын, 7 қыркүйекте ол "Вечер с Владимиром Соловьевым" бағдарламасының эфирінде "қорқынышты, ауыр дертке" шалдыққанын айтқан еді.

Эфирде Симоньян операция жасататынын меңзеп, омырауының сол жақ тұсын көрсеткен еді. Одан кейін ол жасалатын ота мастэктомия (қатерлі ісікке байланысты сүт безін алып тастау) екенін айтқан.

Ресейлік ақпарат көздері кремльшіл пропагандист-журналистің қатерлі ісікке шалдыққанын жазды.

45 жастағы Маргарита Симоньян 2005 жылдан бері RT телеарнасын, 2013 жылдан бері "Россия сегодня" агенттігін басқарады.

Ол бірнеше рет Қазақстанға қатысты қатқыл сөздер айтып, Қазақстан қоғамында сынға ұшыраған. Мәселен, 2024 жылы желтоқсанда Симоньян "Эхо" радиостанциясында "Украина мен Сирияға ғана емес Қазақстандағы "бармелейлермен" (орыс ертегісіндегі бұзық кейіпкер – Ред.) күреске әскер жіберсек бақытты болар едім" деген еді.

Бұған қоса 2022 жылы Қазақстан тарабы Украина аумағындағы "ЛНР" мен "ДНР" сепаратистік аймақтарын мойындамайтынын айтқанда Симоньян "Оларды не үшін құтқардық сонда?" деп айтқан. Осылайша ол 2022 жылы Қаңтар оқиғасы кезінде Қазақстанға ҰҚШҰ әскерінің жіберілгенін меңзеген.

• Симоньянның оның күйеуі, режиссер Тигран Кеосаян 2025 жылы қаңтарда клиникалық өлімге түсіп, әлі күнге дейін ес-түссіз жатыр.
• 2022 жылы мамырда Қазақстан Жеңіс күніне парад өткізуден бас тартқанда, Кеосаян Қазақстанға қарата "Украинаға қараңдар, дұрыстап ойланыңдар. Біздің жауапты адамдар Қазақстанмен қарым-қатынас деңгейін қайта қарауы керек" деген еді. Кеосаянның сес көрсеткен сөзі де Қазақстан қоғамында қарсылыққа ұшыраған.
  
  Кейін Қазақстан сыртқы істер министрлігі Кеосаянды "елге келуге тыйым салынғандардың" тізіміне қосқан.

Непал билігі әлеуметтік желілердің бұғатталуына қарсы наразылықты тарату кезінде 19 адам қаза тапқан соң райынан қайтып, бұғатты тоқтатты. Бұл туралы үкіметке сілтеп Рейтер агенттігі хабарлады.

Сейсенбі күні сондай-ақ ел премьер-министрі Шарма Оли отставкаға өтініш бергені мәлім болды.

Наразылыққа көбіне жастар шығып жатыр. Шерушілердің айтуынша, әлеуметтік желілердің бұғатталғанына қарсы "Z ұрпақ" акциясы кезінде мыңнан астам адам жарақат алған.

Танымал мессенжерлер мен әлеуметтік желілерге тыйым өткен аптада күшіне енген.

"Біз әлеуметтік желілерді бұғаттауды тоқтаттық. Олар енді жұмыс істеп тұр" деді Рейтерге Непалдың Байланыс және ақпараттық технологиялар министрі Притви Субба Гурунг. Ақпарат агенттігі министр сөзін тексеріп, сейсенбі таңында ел аумағында әлеуметтік желілер істеп тұрғанына көз жеткізді.

Бірақ наразылық акциясы сейсенбі күні де жалғасты. Оған ел астанасы Катмандуда комендант сағаты енгізілгені тосқауыл болмады. Рейтер агенттігінің хабарлауынша, наразылар бірқатар саясаткердің резиденциясына өрт қойған. Олар парламент алдына жиналып, үкіметке қарсы ұрандар айтып тұр.

8 қыркүйек күні наразылар парламентке басып кірмек болған кезде полиция көз жасын ағызатын газ қолданып, резеңке оқ атқан.

Бұғаттауға YouTubem, X (бұрынғы Twitter), Reddit, LinkedIn, WhatsApp, Facebook және Instagram секілді платформалар ұшыраған. Билік бұл платформалар тиісті тіркеуді өтпеді деген. Тамызда Непал жоғарғы соты қаулы шығарып, интернеттегі жалған ақпарат күрес мақсатында онлайн-сервистер мемлекет бақылауына алынуы керек деген.

Бұл қадамды айыптаушылар Непал өкіметі танымал мессенжерлерді реттеуді емес, өз бақылауына алуды ойлап отыр дейді.

Forbes Kazakhstan журналы 9 қыркүйекте "Қазақстандағы ең ықпалды 25 әйел" рейтингін жариялады. Бірінші орында "Халық банктің" басқарма төрайымы Үміт Шаяхметова тұр.

Ал мемлекеттік басқару саласынан қаржы нарығын дамыту және реттеу агенттігінің басшысы Мадина Әбілқасымова, мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева, еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова, президенттің көмекшісі Тамара Дүйсенова, азаматтық авиация комитетінің басшысы Салтанат Томпиева енген.

Бизнес саласынан Telli Ondiris косметикалық брендінің иесі Әсел Тасмағамбетова (ҰҚШҰ бас хатшысы Иманғали Тасмағамбетовтің қызы), қоршаған орта министрі болған Нұрлан Қаппаровтың әйелі Гаухар Қаппарова, Алматының экс-әкімі Ерболат Досаевтың әйеті Гүлнар Досаева бар.

Квагисектордан рейтингке үш әйел – президент телерадиокешенінің президенті Раушан Қажыбаева, "Отбасы банктің" басқарма төрайымы Ләззат Ибрагимова, "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қорының тәуелсіз директоры Алина Алдамберген енген.

БАҚ саласынан Orda.kz сайтының редакторы Гүлнара Бажкенова, құқық қорғау саласынан Конституциялық сот төрайымы Эльвира Азимова, балалар құқығы жөніндегі уәкіл Динара Закиева, "Қазақстандағы парламентаризмді дамыту қорының" төрайымы Зәуреш Батталова бар.

Мәдениет пен ғылымнан музыкант Жәния Әубәкірова мен биология ғылымдарының докторы, президенттің ғылым мен инновация бойынша кеңесшісі Күнсұлу Закария енген.

Forbes Kazakhstan мұндай рейтингті екінші рет жариялап отыр. Былтырғы тізімге президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың қарындасы, Кемел Тоқаев қорының құрушыларының бірі Қарлыға Ізбастина болған еді.

"Президенттің қарындасы және үш Ізбастиннің анасы қоғамға ықпалы жоқ деп айтатындар мені таспен атса болады" деген еді Forbes журналының рейтингтер бойынша редакторы Ардақ Бөкеева "Гиперборей" Youtube-каналына берген сұхбатында.

68 жастағы Қарлыға Ізбастина – дипломат, Қазақстанның Болгариядағы бұрынғы елшісі Теміртай Ізбастиннің әйелі. Екеуінің үш ұлы, бір қызы бар. Мұхамед Ізбастин – бизнесмен әрі елдегі ықпалды кәсіпкерлердің рейтингіне енген. Қаныш Ізбастин елдегі бірнеше ұлттық компанияда басшылық қызметте. Ал Бекет Ізбастин – "Қазмұнайгаздың" еншілесі PSA компаниясының бас директоры.

Былтырғы рейтингте болған құқық қорғаушы, "Ар. Рух. Хақ" ұйымының жетекшісі Бақытжан Төреғожина да биылғы тізімде жоқ. Биыл сот Төреғожинаны "жалған ақпарат таратты" деп айыптап, айыппұл салған. Құқық қорғаушы түрмеде отырған азаматтық белсенді Марат Жыланбаевтың жағдайына назар аударту үшін желіде жазбалар жариялаған еді.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Апелляция соты Бақытжан Төреғожинаға шыққан шешімді өзгертпеді

Forbes Kazakhstan рейтинг түзгенде 120-дан аса кандидат сарапталғанын, тізім саясаттанушылар, журналистер, кәсіпкерлер мен консатлинг және сараптама компаниялардың өкілдерінің дауыс беруі арқылы жасалғанын айтады.

Украина президенті Владимир Зеленский Ресей әскері Донецк облыы Краматорск ауданы Яровая ауылына әуеден шабуыл жасағанын мәлімдеді.

"Шабуыл зейнетақы беріліп жатқан кезде жасалған. Алдын ала ақпарат бойынша, 20-дан аса адам қаза тапты" деді ол.

Желіде тараған видеода жерде бірнеше адамның мәйіті шашылып жатқаны көрінеді.

Краматорск ауданы майдан сызығына жақын орналасқан. Яровая ауылы Донец облысындағы Лиман қаласының солтүстік-шығысында жатыр. 2022 жылы ауылды Ресейдің бақылауында болған, бірақ кейін Украина әскері қайтарып алған еді. Бірнеше ай бұрын ауылдан эвакуация басталған.

Ресей қорғаныс министрлігі шабуылға қатысты ешқандай мәлімдеме жасамады.

Сейсенбі, 9 қыркүйек күні Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Конституциялық сот төрағасы Эльвира Әзімованы қабылдап, оның есебін тыңдады. Бұл туралы Ақорда баспасөз қызметі хабарлады.

Кездесуде Әзімова кейінгі 2,5 жылда Конституциялық сотқа азаматтардан 11 мыңнан астам өтініш түскенін айтқан.

"Конституциялық сот судьялары өтініштерді қарау барысында 5 мыңнан аса құқық нормасын зерделеді. Тексеру қорытындысы бойынша 300-ден астам шешім қабылданды. Соның ішінде заңдар мен басқа да нормативтік актілердің Конституцияға сәйкестігі тұрғысынан 74 қорытынды қаулы шығарылды. Осылайша, 20 құқық нормасы Конституцияға қайшы деп танылып, 25 құқық нормасына нақты түсіндірме берілді" деп келтірді оның сөзін Ақорда баспасөз қызметі.

Әзімованың баяндауынша, осы күнге дейін Конституциялық соттың 41 қаулысы заңдарға түзету енгізу арқылы орындалған. Қазір парламент палаталары 19 қаулының талабын ескеретін 8 заң жобасын қарастырып жатыр.

Қазақстанда Конституциялық сот 2023 жылғы қаңтардан бастап жұмыс істей бастады. Мұндай Қазақстанда бұрын да болған. 1990 жылдардың басында қызмет еткен бұл сот 1995 жылғы конституциялық реформадан соң кеңеске айналған.

2022 жылғы жолдауында Тоқаев Конституциялық кеңеске қарапайым азаматтар жүгіне алмайтынын айтып, Конституциялық сот құруды ұсынған.

Сот 11 судьядан тұрады. Президент сенат келісімімен төрағасын, төраға келісімімен Конституциялық сот судьялары арасынан төраға орынбасарын тағайындайды. Бұдан бөлек төрт судьяны президент, үш судьяны сенат, үш судьяны мәжіліс тағайындайды.

Конституциялық сот құрылғалы оған жетекшілік ететін Эльвира Әзімова оған дейін адам құқығы жөніндегі уәкіл қызметін атқарған.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Конституциялық сот мектептегі "орамал дауына" байланысты өтінішті қараудан бас тартты

Сарапшылар саяси жүйеде шынайы бәсеке болмай, Конституциялық соттың тәуелсіз болуы қиын екенін айтады.

Непалда әлеуметтік желілерді бұғаттауға қарсы наразылықты күшпен тарату кезінде кемі 19 адам мерт болып, 100-ден астам адам жапа шекті. Бұл туралы жергілікті және халықаралық БАҚ хабарлады. Рейтер агенттігінің жазуынша, наразылыққа ел аумағында 26 әлеуметтік желі мен платформаның бұғатталғаны түрткі болған. Бұғатталған платформалар арасында YouTube, Facebook, WhatsApp, Instagram және X желісі бар.

Тыйым 4 қыркүйек күні күшіне енген. Жергіліктің биліктің бұл қадамына аталған платформалардың елдегі Байланыс және ақпарат технологиялары министрлігінен уақтылы тіркеуден өтпегені себеп болған.

Негізінен жастар қатысқан наразылықта жемқорлықпен күрес мәселесі де қозғалған. Bloomberg басылымының хабарлауынша, Катмандуда шерушілер парламент ғимаратына басып кірмек болған, полиция оларды тарату үшін қару қолданған. Жергілікті шенеуніктің сөзінше, наразылардың кейбірі ғимарат алдындағы кедергілерден өтіп, парламенттің ішіне кіріп кеткен, жедел жәрдем көлігін өртеген, ғимаратты күзеткен полицейлерге түрлі зат лақтырған.

Непалдың байланыс министрі Притхви Суббаның мәлімдеуінше, полиция наразыларға су шашып, дубинка жұмсаған, резеңке оқ атқан. Полиция кемі 19 адам қаза тапқанын, 100-ден астам жарақат алғанын айтты. Басқа ақпарат көздері жапа шеккендер 400-ден асатынын хабарлап отыр.

Ел билігі бірнеше қалада комендант сағатын енгізген: кез келген жиынға, митингіге, наразылыққа, кездесуге және ереуілге тыйым салынған.

Непал ішкі істер министрі Рамеш Лехак наразылық тұсында отставкаға өтініш берді. Бұл туралы үкіметтегі дереккөзіне сілтеп The Katmandy Post басылымы хабарлады. БҰҰ Непал билігін кісі қазасын дереу тергеуге шақырды.

Чехия арнайы қызметтері Румыния және Венгрия құзырлы органдарымен бірлесіп Еуропада жұмыс істеген беларус тыңшылық желісін жойғанын мәлімдеді. Бұл туралы дүйсенбі күні Чехияның Қауіпсіздік және ақпарат қызметі (BIS) хабарлады.

Прага Беларусь елшілігі қызметкерін нон грата тұлға деп жариялады. Чехия құзырлы органдарының айтуынша, ол азамат дипломатиялық қызметті бүркеме ретінде пайдаланған барлау офицері болған. Ал Румынияда Беларуське жұмыс істеді деген Молдова арнайы қызметінің бұрынғы лауазымды қызметкері ұсталды. Бұл туралы Азаттықтың Беларус қызметі хабарлады.

BIS-тің ақпаратына қарағанда, Еуропадағы тыңшылық желісін Беларусьтің мемлекеттік қауіпсіздік комитеті құрған.

"BIS-ке және Чехия дипломатиясына тыңшылықпен айналысқан беларус агенттерін әшкерелегені үшін алғыс айтамын" деп жазды Чехия сыртқы істер министрі Ян Липавский X желісінде. "Елімізде агенттердің емін-еркін жүруіне жол бермейміз, Чехия Республикасын қорғаймыз".

Ұсталған дипломат Чехиядан 72 сағат ішінде кетуі керек. Әзірге оның аты-жөні айтылмай отыр.

Беларусьтің тыңшылық желісіне қатысы бар деген адамдардың бірі – Молдова барлау қызметі басшысының бұрынғы орынбасары. Азаттық радиосының Румын қызметі Румынияның Ұйымдасқан қылмыс пен терроризмді тергеу басқармасы 47 жастағы Молдова оцицерінің ұстағанын растады, бірақ әзірге оның да аты аталмады. Молдова офицері Беларусь үшін тыңшылық жасады деп айыпталып отыр. Ол қазір мемлекеттік құпия өзге біреуге беру арқылы сатқындық жасады деген күдікпен тергеліп жатыр. Бұл туралы "Настоящее время" телеарнасы мен Азаттықтың Беларусь қызметі хабарлады.

Тараған ақпаратқа қарағанда, күдікті кейінгі жылда Венгрия астанасы Будапешт қаласында Беларусьтің КГБ қызметкерлерімен екі рет кездескен.

Чехиядағы BIS қызметінің айтуынша, беларус агенттері дипломаттардың Еуропада емін-еркін жүру мүмкіндігін белсене пайдаланған. Чехия арнайы қызметінің басшысы Михал Коуделка осыны ілік етіп, Чехияның "Ресей мен Беларусьтің аккредиттелген дипломаттарына Шенген аймағында жүріп-тұруды шектеу туралы" ұсыныс айтқанын еске салды. Бұл ұсыныс қазір Еуроодақ деңгейінде талқыланып жатыр, бірақ әзірге ортақ шешім жоқ.

Беларусь билігі Чехия мен Румыния арнайы қызметтерінің бұл мәлімдемесі жайлы әзірге пікір білдірмеді.

Ресей президенті Владимир Путин Мемлекеттік думаға Азаптаудың, адамгершілікке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын жаза тағайындаудың алдын алу жөніндегі Еуропалық конвенциядан шығу жөнінде жоба ұсынды.

Ресей конвенциядан шыққан соң өз түрмелеріне халықаралық инспекторларды кіргізуге міндетті болмайды. Сондай-ақ Азаптаудың алдын алу жөніндегі Еуропалық комитет ресейлік тұтқындардың шағымын қарастыруды доғарады.

Заң жобасына түсіндірме хатта 2023 жылдан бастап Ресейдің Еуропалық комитетте өкілі жоқ екені атап өтілген. Бұған Еуропа Кеңесінің Ресейден жаңа мүшені сайлау процесін бұғаттауы себеп болған. Ресей мұны алалау деп санайды.

Еуропалық конвенцияға Еуропа кеңесінің мүшелері қосылған. Ресей кеңесте 26 жыл болып, 2022 жылы одан шығып қалған.

Мәскеу азаптауға қарсы конвенцияға 1996 жылы қол қойып, ол екі жылдан кейін Ресейде күшіне енген.

Франция төменгі палатасы – Ұлттық ассамблея ел премьер-министрі Франсуа Байруге сенімсіздік білдірді. Үкімет басшысы енді отставкаға кетуге тиіс.

Дауыс берген депутаттардың 364-і сенімсіздік білдірген. Байруды тек 194 депутат қана қолдаған.

74 жастағы центрист Байру тоғыз ай бұрын премьер атанған. Ол кезде парламент оны қолдаған. Бірақ бұл жолы солшыл оппозиция да, оңшыл оппозиция да оған қарсы шығып, отставкаға кетуін талап етті. Президент Эммануэль Макрон жақтастары парламентте көпшілік дауысқа ие емес, сол себепті оған парламент қолдауын табатын басқа кандидат табу қиынға соғуы мүмкін.

Сарапшылардың айтуынша, Байру үкіметіне сенімсіздік білдіруге себеп болған – бюджет мәселесі. Байру парламентке бюджет тапшылығын үнемдеу арқылы шешетін жоба ұсынған. Бірақ мұны солшыл популистер де, оңшыл популистер де қолдамаған.

Социалистер мәлімдеме жасап, Макрон қолдаса, үкіметке өз адамын ұсынуға дайын екенін айтты. Біріккен солшыл күштер кейінгі сайлауда жеңіске жетіп, әсіре оңшыл "Ұлттық бірлестік" партиясының ықпалын азайтқан. Макрон солшылдардың үкімет құруына екі рет қарсы шықты.

"Ұлттық бірлестік" пен әсіре солшыл "Бағынбаған Франция" парламентті таратып, жаңа сайлау өткізуді талап етіп отыр. Сарапшылардың айтуынша, Макрон түптің түбінед бұл қадамға баруы ықтимал. Дегенмен кейінгі сайлау бір жыл бұрын ғана болған және ол кезде кезектен тыс сайлау өткен.

Елисей сарайы мәлімдеме жасап, Макрон премьер-министрлікке жаңа үміткерді "алдағы күндері" ұсынатынын айтты. Бірақ парламенттің қолдауы керек.

Астанадағы көпбалалы отбасылар басқа аймақтармен салыстырғанда 10 есе көп жәрдемақы алады дейді еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова.

"Нақты мысал келтіре аламын, мәселен, Астанада алты балалы көп отбасы тоқсанына 2,7 миллион теңге, ал басқа аймақтардағы [отбасылар] 273 мың теңге жәрдемақы алады. Сондықтан әлеуметтік әділдік принципі болу үшін әлеуметтік көмекті барлық аймаққа бірдей беру жағы қарастырылады" деді Жақыпова үкімет кулуарында.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев жолдауында «жұрт әлеуметтік қызметтері мен жеңілдіктері бар Астанаға қарай ағылып жатқанын» айтқан.

"Қалада әлеуметтік тұрғыдан осал топтағы жандардың саны бірнеше есе артқан, әлеуметтік қолдауға арналған шығындар да бюджет кірісінен жылдамырақ өсіп жатыр. Ал әлеуметтік міндеттемелердің үлесі тым артып барады" деген еді Тоқаев жолдауында.

Қазақстан басшысы жолдауында халыққа әлеуметтік көмек беру жағын қайта қарауды да тапсырды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Үкімет атаулы әлеуметтік көмек беру тәртібін өзгерткісі келеді. Қалай?

2020 жылы ақпанда Астанадағы Көктал-1 елдімекенінде көмірмен жылынатын жер үйде өрт шығып, бір отбасының бес қызы көз жұмды. Бұл қайғылы оқиғадан соң көпбалалы отбасылар биліктен әлеуметтік көмекті көбейтуді талап етіп, наразылыққа шыққан еді. Осыдан кейін сол кездегі президенті Нұрсұлтан Назарбаев үкіметке әлеуметтік жәрдемақыны көбейтуді тапсырған. ?Бұл тапсырмадан соң үкімет атаулы әлеуметтік көмек енгізіп, көп балалы отбасындағы әр балаға 21 мың теңгеден төлеген. Бірақ кейін әр балаға 21 мың теңгеден беру жүйесін алып тастап, әлеуметтік көмек тағайындағанда отбасының табысы есептелген еді. Бұл да көп балалы отбасылардың наразылығына ұшырады. Сол кезде де билік өкілдері "масылдық" жайлы айтқан еді.

Көпбалалы отбасылар елде қымбатшылық пен инфляция күшейген тұста үкіметтің беретін әлеуметтік көмегі жетпейтінін жиі айтады.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Тоқаев масылдық жайлы айтып, әлеуметтік көмек беру жүйесін қайта қарауды ұсынды

Вашингтон Ресейге санкцияны қатайту үшін Еуропа елдері Ресейден газ бен мұнай сатып алуды тоқтатуы тиіс. Бұл туралы АҚШ-тың энергетика министрі Крис Райт Financial Times басылымына берген сұхбатында айтты.

Ол Ресей мұнай мен газ экспортынан түсетін қаржыны әскери мақсатқа қолдануы мүмкін дейді. Райттың сөзінше, Еуропа Ресейден газ бен мұнай сатып алуды тоқтатса, бұл АҚШ-тың санкцияларды күшейтуге әсері етеді.

АҚШ энергетика министрі Еуропа ресейлік энергетика ресурстарының орнына Америкадан сұйытылған газ, бензин және басқа да өнімдерді сатып ала алады дейді.

Ал Associated Press агенттігі дереккөздеріне сілтеп, 8 қыркүйекте Еуропа одағының санкциялар бойынша өкілі Дэвид О'Салливан АҚШ-қа барып, Ресейге қысымды және жаңа санкцияларды талқылайды деп жазды.

АҚШ президенті Дональд Трамп та 4 қыркүйекте Еуропа лидерлермен онлайн-кездесуде Ресейдің мұнай-газ өнімдерін шектеу жайлы айтқан еді. Кездесуден соң Франция президенті Эммануэль Макрон Ресей бейбіт келіссөзден қашқақтай берсе, АҚШ пен Еуропа бірігіп Мәскеуге қосымша санкция салатынын мәлімдеген.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Трамп Ресейге қарсы санкциялардың "екінші кезеңіне" дайын екенін айтты

Футболдан Қазақстан құрамасы 7 қыркүйекте Бельгиядан 0:6 есебімен жеңілген соң команданың бас бапкері Әли Әлиев қызметінен кететінін мәлімдеді.

Брюссельдегі ойын 2026 жылғы әлем чемпионатына іріктеу турнирі аясында өткен еді. Қазақстан іріктеу жарысында бес ойын өткізіп, Уэльспен екі ойында, Солтүстік Македония мен Бельгиямен бір-бір ойында жеңілді. Тек топтағы аутсайдер Лихтенштейннен ғана басым түсті.

44 жастағы қазақстандық маман Әлиев ұлттық құрама бас бапкері болып биыл сәуірде тағайындалған. Оның келісім-шарты биылғы жылдың соңында аяқталады. ҚФФ Әлиевтің отставкасын қабылдағанына қатысты әзірге мәлімдеме жасаған жоқ.

Алиевтің алдында ұлттық құраманы ресейлік маман Станислав Черчесов басқарған еді. Ол құраманы жаттықтырғанда команда алты ойын өткізіп, алтауында да жеңілген еді. Биыл жыл басында Черчесов те қызметінен кеткен.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа жолдауында "тұрмысы төмен азаматтарға берілетін әлеуметтік төлемдерді біріздендіру керегін" айтты. Оның сөзінше "мемлекеттің бәріне көне беретін әлеуметтік саясатынан жүзден астам жеңілдік пайда болған", бұл көмекті әперетін "жылпостардың да көбейген".

Тоқаев "әлеуметтік жеңілдіктерді қолдан көбейту - елді дамытуға, мектеп, аурухана, көлік инфрақұрылымдарын салуға қажет қаржыны желге шашу" деп мәлімдеді. Қазақстан басшысы мемлекет "жалқаулық пен масылдыққа жол беріп отыр" деп санайды.

"Кезінде біздегі «әлеуметтік саланың жанашырлары» толық емес отбасы деген жеңілдікке мұқтаж адамдар санатын ойлап тапқан еді. Соның салдарынан, ажырасқан отбасылар саны күрт өсіп, біз бір кезде бұл көрсеткіш бойынша әлемде «көш бастаған» елдердің қатарына қосылдық. Мұндай мысалдар аз емес" деді ол.

Тоқаев "үкімет 15 жыл бойы әлеуметтік масылдық пен әлеуметтік алаяқтыққа жол беріп келді" деп мәлімдеді.

Қазақстан 2000 жылдары көпбалалы отбасыларға, мүмкіндігі шектеулі жандарға, соғыс ардагерлеріне әлеуметтік көмек беріп келеді. Көпбалалы отбасыларға көмекті үкімет бұрындары "демографияны жақсартуға қосқан үлес" деген.

2020 жылы ақпанда Астанадағы Көктал-1 елдімекенінде көмірмен жылынатын жер үйде өрт шығып, бір отбасының бес қызы көз жұмды. Бұл қайғылы оқиғадан соң көпбалалы отбасылар биліктен әлеуметтік көмекті көбейтуді талап етіп, наразылыққа шыққан еді. Осыдан кейін сол кездегі президенті Нұрсұлтан Назарбаев үкіметке әлеуметтік жәрдемақыны көбейтуді тапсырған. ?Бұл тапсырмадан соң үкімет атаулы әлеуметтік көмек енгізіп, көп балалы отбасындағы әр балаға 21 мың теңгеден төлеген. Бірақ кейін әр балаға 21 мың теңгеден беру жүйесін алып тастап, әлеуметтік көмек тағайындағанда отбасының табысы есептелген еді. Бұл да көп балалы отбасылардың наразылығына ұшырады. Сол кезде де билік өкілдері "масылдық" жайлы айтқан еді.

Көпбалалы отбасылар елде қымбатшылық пен инфляция күшейген тұста үкіметтің беретін әлеуметтік көмегі жетпейтінін жиі айтады.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа жолдауында бір палаталы парламент құруды ұсынды және талқылауға "бір жыл уақыт керек" деді. Бұған қоса, бір палаталы парламент құру бойынша 2027 жылы референдум өткізу жайлы айтты.

"Реформаның мән-маңызы айрықша екенін ескерсек, оны талқылауға бір жыл уақыт керек деп ойлаймын. Содан кейін, яғни, 2027 жылы жалпыұлттық референдум өткізуге болар еді. Содан соң Конституцияға тиісті өзгеріс енгізе аламыз. Мен мемлекеттің тағдырын айқындайтын барлық мәселе халықтың келісімімен ғана шешіледі деп бұған дейін бірнеше рет айттым. Егер бір палаталы парламент құру қажет деген ортақ шешімге келсек, ондай парламентті тек қана партиялық тізім бойынша сайлаған жөн деп санаймын" деді ол.

Тоқаев қазіргі мәжіліс мерзімі аяқталғанға дейін жұмыс істей беретінін, ал сенаттың референдум нәтижесіне қарай тарайтыны я тарамайтыны белгілі болатынын айтты.

Қазақстанда қазір парламент сенат және мәжілістен құралады. Мәжіліс сайлау арқылы жасақталады. Ал сенаттағы 50 депутаттың 40-ын жергілікті мәслихаттар жанама сайлайды, қалған он депутатты президент тағайындайды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Тоқаев масылдық жайлы айтып, әлеуметтік көмек беру жүйесін қайта қарауды ұсынды

Қазақстанда жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігі құрылады және оны премьер-министрдің орынбасары деңгейіндегі маман басқармақ. Бұл туралы дүйсенбі, 8 қыркүйек күні Астанада парламентте халыққа жолдауын жариялаған ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев мәлімдеді.

– Қазіргі заман бұлыңғыр, тұрақсыз болса да, біз бәріміз жаппай цифрландыру және жасанды интеллект дәуіріне қадам бастық. Менің негізгі мақсатым – осындай түрлі қатерге толы кезеңде еліміздің тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуын және қауіпсіздігін қамтамасыз ету, – деді президент.

Ол қазіргі кезде ел экономикасында реформалар жүргізіліп, инфрақұрылымға және жаңа өндіріс орындарын ашуға ауқымды инвестиция салынып жатқанын айтты.

– Жасанды интеллектінің қарқынды дамуы қазірдің өзінде халықтың, әсіресе жастардың мінез-құлқы мен болмыс-бітіміне әсер етіп жатыр. Басқаша болу мүмкін емес. Себебі бұл үрдіс бүкіл әлемде қалыптасқан тәртіпті және адамдардың өмір сүру салтын біржола өзгертуде. Біз бұған дайын болып, батыл әрекет етуміз керек. Әйтпесе, артта қалудың салдары өте ауыр болады. Сондықтан мен алдымызға өте маңызды стратегиялық мақсат қойдым. Қазақстан 3 жыл ішінде міндетті түрде жаппай цифрлық ел болуы керек, – деді Тоқаев.

Президенттің сөзінше, үкімет экономиканың барлық саласын жаңғырту үшін жаппай жасанды интеллектіні енгізу қажет. "Қазақстанды бәсекеге қабілетті ел ретінде дамытамыз десек, жұмысымызды жаңаша тәсілмен жүргізуіміз керек", деді Тоқаев.

Қазақстан президентінің дәстүрлі жолдауын тыңдауға парламенттің қос палатасының депутаттары, үкімет мүшелері, қоғам өкілдері қатысып отыр.