Орал соты "бір жыл ішінде заңсыз митингіге бірнеше рет қатысқаны үшін" белсенді Орынбай Оқасовты 20 тәулікке қамады. Осымен ол камерадан шықпай үшінші рет әкімшілік қамауға алынып отыр.

Оқасовты жазалау туралы жаңа шешім оның абақтыдан шығуына бір күн қалғанда яғни, 29 шілдеде шыққан. Оның алдында белсенді 10 күн, одан кейін 15 тәулікке қамалған болатын.

Бұл жолы Оқасов 30 мамырда Оралдағы орталық саябақта өткен митинг үшін жазаланып отыр.

— Соттың айтуынша, Оқасов өзінің әрекетін мойындауы тиіс, бірақ мен қорғап отырған азаматқа қайта-қайта жаза тағайындап, қамаудан шығуына мүмкіндік бермей отыр, – дейді белсендінің адвокаты Айсұлу Биялиева сот шешімі шыққаннан соң Азаттық тілшісіне.

Іс материалдарына қарағанда, билік "заңсыз" деп атаған митинг Оралда 30 шілдеде өткен. "Бостандық Freedom" деген жазуы бар плакат ұстаған Орынбай Оқасов сөз сөйлеген. Бұл хаттамаға түрткі болған.

Оқасов өзіне тағылған айыпты мойындамады. Ол сот шешімін апелляцияға беруге оқталып отыр.

Оралдық белсенді Орынбай Оқасов бұған дейін көптеген наразылық акцияларына қатысқан. Жуырда "Қазақстанның демократиялық таңдауы" мен "Көше партиясын" "экстремистік ұйымдар" деп тану туралы сот шешіміне қарсылық білдіріп, аштық акциясына қатысқан. Ол бірнеше рет ұсталып, әкімшілік сотқа тартылған.

• Қуғындағы бұрынғы банкир, оппозициялық саясаткер Мұхтар Әблязов құрған "Қазақстанның демократиялық таңдауы" қозғалысын Нұр-Сұлтан соты "экстремистік ұйым" деп танып, Қазақстан аумағында қызметіне тыйым салған. Кейін сот Әблязов қолдаған "Көше партиясына" да соған ұқсас шешім шығарған. Қозғалыс жақтастары шешімнің саяси астары бар деп санайды. Ал Еуропарламент оларды "бейбіт оппозициялық қозғалыс" деп атаған. Қазақстанда екі ұйымды қолдаған азаматтар қуғынға ұшырайды.
• Елде бейбіт жиналу құқығына Констиция кепілдік береді. Былтыр қабылданған бейбіт жиын өткізу тәртібі туралы заң акцияны ұйымдастырушыларды жергілікті әкімдікке ескерту жасап, "мақұлдауды" күтуге міндеттейді. Аталған заңға сәйкес, шаралар тек арнайы белгіленген жерлерде ғана өтуі тиіс. Мұндай орындар көбіне елді мекен орталықтарынан алшақ жерлерде орналасады. Әкімдікпен келісілмеген шаралардың барлығы "заңсыз" деп саналады, оған қатысушылар сотталады.
• Көптеген халықаралық құқық қорғау ұйымдары мен сарапшылар аталған заң қазақстандықтардың конституциялық құқығын шектейді деп санайды.

Семейде 29 тамызда Семей ядролық полигонының жабылған күніне орай жоспарланған "Жара" ("Рана") деректі фильмінің көрсетілімі Арбатта өтпей қалды. Бұл жөнінде бірінші болып фильм авторларына сүйенген Ulysmedia жазды.

Фильм авторы Әйгерім Сейтенованың айтуынша, көрсетілімді ұйымдастырушылар Alikhan Bokeikhan University-мен келіскен. Университетке қарама-қарсы орналасқан Арбаттағы LED-экранды қолдану жоспарланған. Алайда кейін қала әкімдігі іс-шараға рұқсат бермей қойған.

– LED-экран Семей әкімдігіне тиесілі. Бәрі келісілгендей болып еді, ректор да қолдау көрсетті. Сондықтан әкімдікпен бөлек келісу керек деп ойламадық. Жарнаманы бастап жібердік, бірақ өткен аптада, қателеспесем, сенбі күні көрсетілім өтпеуі мүмкін екенін айта бастады. Ал көрсетілімге бір сағат қалғанда ұйымдастырушы Майра Әбеноваға хабарласып, болмайды деді. Себебін түсіндірмеді. “Бәрі тоқтатылады” деп қана айтқан, – деді Сейтенова Ulysmedia басылымына.

"Дом" қоғамдық ұйымының төрайымы Майра Әбенованың сөзінше, ішкі саясат басқармасының қызметкері оған "фильмді көрсетуге болмайды" деп айтқан.

- Ал мен бірден "неге болмайды? себебі қандай?" деп сұрадым. "Полиция рұқсат бермейді" деді. "Полицияның қандай қатысы бар?" дедім. Үндемей тұтқаны қоя салды. Сосын ешкім жауап берген жоқ. Жазбаша да жауап берген жоқ, - деді Майра Әбенова 31 желтоқсанда Азаттыққа.

Азаттық әзірге Семей қаласы әкімдігінен жауап ала алмады.

Фильм авторы шетелде көрсетілім ұйымдастыру өз туған қаласына қарағанда оңай болғанына қынжылысын білдірген.

Фильм ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен алты әйелдің тағдырын баяндайды. Ондағы кейіпкерлердің бірі балаларынан айырылса, енді бірі онкологиялық дерттің кесірінен ана атана алмаған. Бұл туынды бұған дейін Нью-Йорктегі БҰҰ штаб-пәтерінде, сондай-ақ Женевада, Лондонда, Парижде, Шотландия парламентінде және Германияның бірнеше қаласында көрсетілген.

Майра Әбенова сөз арасында миллиондаған адамды радиациямен улаған Семей ядролық сынақ полигоны жайлы қазақстандықтардың өздері, оның ішінде семейліктер де бар, жөнді білмейтінін, тарихқа немқұрайлы қарауға болмайтынын айтты.

"Мен өзім 29 тамыз қандай күн екендігі жөнінде зерттеу, сауалнама жүргізгенмін. Семейліктер ешкім білмейді. Әйгерім мен Ердәулет Астанада өткізген. Жұрт білмейді. Ешкім білмейді. Мәселе кинода да емес. Полигонның зардабын өзіміз шегіп отырмыз. Өзіміз тарихты білмейміз. Тарихты ұмытсақ не болады?" дейді Майра Әбенова.

Миллиондаған адамды радиациямен улаған Семей ядролық сынақ полигоны 34 жыл бұрын, 1991 жылғы 29 тамызда ресми түрде жабылды. Бірақ қырық жыл бойы жасалған сынақтардың зардабын полигон аймағында тұратын халық әлі күнге тартып келеді. Оларды қорғайтын заң бірнеше рет өзгеріп, көмек те қысқарған.

Германия Ресеймен соғыс жағдайында тұр деп мәлімдеді LCI телеарнасына берген сұхбатында Германия канцлері Фридрих Мерц. Оның сөзінше, Мәскеу Германияның басым бөлігін тұрақсыздандыруға бағытталған операция жүргізіп, әлеуметтік желі арқылы елдің ісіне араласып отыр.

Бұған дейін Мерц Ресей президенті Владимир Путиннен Украинаға қарсы соғысты аяқтау ниеті білінбейді деген. Канцлер сонымен бірге Ресейге қысымды үдететінін айтқан.

Өз кезегінде Франция басшысы Эммануэль Макрон Путин осы дүйсенбіге дейін Украина басшысымен кездесуді келіспесе, кезекті рет АҚШ президенті Дональд Трампты алдайын деп тұр деп мәлімдеген.

"Айлар бойғы уәделерден кейін келесі аптада тағы да бұл болмаса, онда біз Ресейге қарсы тіке және жанама санкция салуға ашық түрде шақырамыз" деді Макрон.

Украина президенті Владимир Зеленскийдің айтуынша, Трамптың келісімге қол жеткізу үшін Ресейге берген мерзімі 1 қыркүйекте аяқталады.

Мәскеу Германияның ісіне араласып отырғаны туралы Мерцтің сөзіне түсініктеме берген Ресей сыртқы істер министрлігінің өкілі Мария Захарова "бұл [сұрақты] енді психиатрларға [қойыңыз]" деген.

Солтүстік Корея басшысы Украинаға қарсы соғыста қаза болған солтүстіккореялықтардың отбасын қабылдап, оларға "керемет өмірді" уәде етті. Бұл жөнінде Солтүстік Кореяның мемлекеттік ақпарат құралдарына сүйенген Reuters жазды.

Жұма күні қаза болғандардың отбасымен кездескен Ким "елдің намысын қорғау үшін өз өмірлерін құрбан еткен" сарбаздардың "бағалы өмірін құтқару мүмкін болмағандығына өкініш білдірген".

"Сарбаздар мен офицерлерге қаһармандық олардың "әлемдегі ең қайсар, патриот және әділ" отбасынан дарыған" - деді Ким ата-аналарға, әйелдерге және балаларға.

"Олар тіпті маған қысқа хат та жазған жоқ, бірақ менің ойымша, олар маған өз жақындарын сеніп тапсырған сияқты" деді Ким. Оның сөзінен мемлекеттік ақпарат құралы үзінді келтіреді.

Солтүстік Кореяның мемлекеттік арнасы Кимнің шара кезінде қаза болғандардың отбасына төмен иіліп тұрғанын көрсетті.

Бұған дейін Ким Ресейдің Курск облысында украин әскерімен шайқастарға қатысып, еліне оралған солтүстіккореялық әскери қызметкерлерді қабылдап марапаттағаны белгілі болған.

Reuters-дің жазуынша, Солтүстік Кореяның мемлекеттік арнасы 29 тамызда "Курскіні азат ету" операциясына қатысқан солдаттар туралы кадрлар бар 25 минуттық деректі фильм көрсеткен.

• Былтыр Ресей мен Солтүстік Корея ынтымақтастық туралы келісімге қол қойған, онда өзара әскери көмек туралы пункт те бар. Былтыр күзден бері Оңтүстік Корея барлау қызметі мен Батыс елдерінің арнайы қызметі Ресейге солтүстіккореялық сарбаздардың келгенін хабарлаған. Олар Курск облысында Украина әскерімен шайқастарға қатысқан. Ізінше олардың бір бөлігінің соғыста қаза болғаны хабарланды. Бұған дейін Солтүстік Корея Курск облысын қалпына келтіруге 6 мың әскери қызметкерін жіберетіні де айтылған еді.
• Биыл сәуірде әуелі Ресей, одан кейін Солтүстік Корея Курск облысындағы шайқастарға солтүстіккореялықтардың қатысқанын растаған. "Ренхаптың" жазуынша, 2024 жылдың қазанынан бері Пхеньян Ресейге шамамен 13 мың әскерін жіберген. Бұған дейін Оңтүстік Корея барлау қызметі биыл шілде мен тамыз айларында Солтүстік Корея тағы қосымша әскерін жіберетінін айтқан еді. Пхеньян есесіне Ресейден спутник ұшыру, ракета және өзге де мәселелер бойынша техникалық кеңес алады.

Ресей Украинадағы арнайы әскери операцияcын (Кремль Украинаға қарсы соғысын солай деп атайды – ред) жалғастырады. 30 тамызда Ресей қарулы күштері бас штабының бастығы Валерий Герасимов осылай деп мәлімдеді. Оның мәлімдемесін қорғаныс министрлігі жариялады.

Қорғаныс министрлігінің хабарлауынша, Герасимов "2025 жылдың көктем мен жаздағы қимылдарды қорытындылап, әскерге алдағы мақсаттарды айқындап нақтылаған". Оның сөзінше, "күзгі маусымның" тапсырмалары анықталған.

Герасимовтің айтуынша, стратегиялық бастама "қазір толықтай Ресей әскерінде". Жазғы шабуыл кезінде едәуір жерді басып ала алмауының себебін ол украин әскерінің сол аумақтарды ұстап тұру үшін көп шығынға батқандығымен түсіндірді. Ресей әскері қанша адамынан айырылғанын айтпады.

Герасимовтің сөзінше, Ресей әскері қазір Луганск аумағының – 99,7%, Донецк облысының – 79%, Запорожье облысының – 74%, Херсон облысының 76% бақылауда ұстап отыр. Бұл дерек тәуелсіз бағалауларда айтылған көрсеткішке жақын. Донецк облысына қатысты ғана Герасимовтің көрсеткіші жоғарылау. Ресей бас штабы орыс әскері Сумы мен Днепропетровск облыстарындағы бірқатар елді мекендерді де бақылауда ұстап отыр.

Ресей әскері майданның бірқатар бөлігінде шабуылға шығып, жаңа жерлерді жаулап алып жатыр, бірақ қарқыны жоғары емес. Мәселе айына тек ондаған немесе жүздеген шаршы шақырым жерде болып отыр.

Ресей қарулы күштерінің жетекшісі 28 тамызда түнде Киевке жасалған соққыға қатысты да түсініктеме берді. Оның сөзінше, қорғаныс өнеркәсібі мен әскери аэродромдарға шабуыл жасалған. Киевке жасалған соққы кезінде бес қабатты тұрғын үй жартылай қираған еді, Киевке шабуылдан 25 адам қаза болған.

АҚШ президенті Дональд Трамп Ресей және Украина, АҚШ басшыларының қатысуымен үшжақты кездесу өтетініне сенімді. Бұл жөнінде Daily Caller басылымына берген сұхбатында Трамп айтты.

"Екіжақтыны білмеймін, үшжақтысы өтеді" деді Трамп. Бірақ кездесу мерзімі мен орны жөнінде айтпады.

АҚШ президенті Путинмен қарым-қатынасы жақсы болғандықтан соғысты жылдам тоқтата аламын деп ойлағанын, алайда тараптар бейбітшілікке дайын емес сияқты деді. Ол Ресей мен Украинаны жан-жағы "доғарыңдар" деп ескертсе де, төбелесуді қоймаған "балалармен" салыстырып, ерте ме, кеш пе, олар өздері қояды деді. Соғысты жалғастыруды "ақымақтық" деп атады.

Трамп сонымен бірге Украина қауіпсіздігіне кепілдік беру мәселесіне де тоқталған. Оның айтуынша, Америка сарбаздарын Украинаға жібермейді және қажет болған жағдайда АҚШ қол ұшын беруге дайын. Президент сонымен бірге АҚШ Украинаға қару-жарақтарын тіке жібермейді – НАТО елдеріне сатады деді. Олар өз кезегінде Украинаға жеткізеді.

Трамп Зеленскийдің Ресей мен Украина басшыларының кездесуі керектігі туралы ұсынысты қолдап, одан кейін үшжақты кездесу өтуі мүмкін екенін айтқан. Кремльдегілер Путин мен Зеленский оған алғышарт пайда болған жағдайда мүмкін екенін айтқан. Трамптың үшжақты кездесуі туралы мәлімдемесіне Кремль түсініктеме берген жоқ.

Украина Жоғарғы радасының бұрынғы спикері Андрей Парубийді Львовта атып кетті деп хабарлады Азат Еуропа/Азаттық радиосының Украин қызметі.

Полиция қаза болған адамның аты-жөнін айтпады, бірақ жергілікті уақыт бойынша түске таман қаланың Сихов ауданында атыс болғанын растады. Шабуылдаушы жасырынып қалған, оны қазір іздеп жатыр. "РБК-Украина" дерегінше, қылмыскер өзін тауар жеткізу қызметінің курьері ретінде таныстырған, қылмыс орнында жеті гильза табылған.

Парубийдің қаза болғанын Украина президенті Владимир Зеленский мен Львов облысының әскери әкімшілігінің жетекшісі Максим Козицкий растаған. Олар қылмыскер іздестіріліп жатқанын айтты.

Андрей Парубий 2016 жылдың 14 сәуірінен бастап, 2019 жылдың 28 тамызы аралығында Жоғарғы раданың спикері болған.

Парубий 1971 жылы 31 қаңтарда Львов облысының Червоноград қаласында туған. Львов университетінің тарих факультетін тәмамдаған. 2002 жылдан бері Львов облыстық кеңес төрағасының орынбасары, депутат болған, "Қызғылт революциясына" белсене қатысқан.

2006 жылдың сәуір айы мен 2007 жылдың желтоқсанында "Наша Украина" партиясы атынан Львов облыстық кеңесінің депутаты болып сайланған, 2007 жылы Жоғарғы раданың депутаты болды.

Еуромайдан кезінде ол палаталық лагерь коменданты болып, Майданның өзіндік қорғаныс бөліміне жетекшілік еткен. 2014 жылдың 27 ақпанынан бастап Украина ұлттық қауіпсіздігі мен қорғаныс кеңесінің хатшысы қызметін атқарып келген.

Азаматтық белсенді Барлық Меңдіғазиевтің бауыры, құқық қорғаушылар “саяси тұтқын” деп таныған Бекіжан Меңдіғазиев бостандыққа шықты. Бұл жөнінде Барлық Меңдіғазиев пен “БелсенділерЭкстремистЕмес” тобы хабарлады.

“Жылдар бойы теперіш, азаптау, бопсалау, қоқан-лоқы және қысымды бастан кешірсе де шыдады, режимге берілген жоқ...Бауырым түрмеде басынан бастап, соңына дейін отырып шықты, ең әуелі Адам ретінде ар-абыройын сақтап қалды, себебі ата-анамыз бізді солай тәрбиелеген еді” деп жазды қазір шетелде тұратын белсенді Барлық Меңдіғазиев.

2022 жылы сот "салықты жасырды" және "қылмыстық топтың мүшесі ретінде ақша жымқырды" деп айыпталған Бекіжан Меңдіғазиевті бес жыл бір айға бас бостандығынан айырған. Меңдіғазиев тағылған айыппен келіспеген.

Бекіжан Меңдіғазиевтің ісін сараптаған қазақстандық құқық қорғаушылар "саяси тұтқындар" тізіміне енгізген. Құқық қорғаушылар Бекіжан Меңдіғазиевтің қамалуы мен оның шетелде жүрген бауыры Барлық Меңдіғазиевтің құқық қорғау және меценаттық белсенділігі арасында байланыс бар дейді. Бұған дейін Еуропарламент, Еуропа кеңесінің парламенттік ассамблеясы оны босатуға үндеген.

Қазақстан билігі елде саяси қудалау барын және "түрмеде саяси тұтқындар отыр" деген тұжырымды мойындамайды.

Барлық Меңдіғазиев – Батыс Қазақстан облысынан шыққан азаматтық белсенді. Қазір шетелде тұрып жатыр. 2021 жылы ол бауыры ұсталған кезде осылайша билік оған қысым жасағысы келеді деп айтқан. Барлық Меңдіғазиевтің айтуынша, бұрын өзіне тиесілі болған, кейін қызметкерлеріне берілген KSS фирмасы да қазір оған қысым жасау құралына айналған.

Алматылық “Қайрат” пен мадридтік “Реал” 30 қыркүйекте Алматыда ойнайды. Матч кестесі турнирдің ресми сайтында жарияланды.

Чемпиондар лигасының топтық кезеңінде “Қайрат”:

18 қыркүйек (21:00) — сыртта лиссабондық “Спортингке” қарсы;

30 қыркүйек (18:45) – үйде мадридтік “Реалға” қарсы;

21 қазан (18:45) — үйде кипрлік «Пафосқа» қарсы;

5 қараша (21:00) — сыртта миландық «Интерге» қарсы;

26 қараша (18:45) —сыртта даниялық «Копенгагенге» қарсы;

9 желтоқсан (16:30) — үйде грекиялық «Олимпиакосқа» қарсы;

20 қаңтар (16:30) — үйде бельгиялық «Брюггеге» қарсы;

28 қаңтар (21:00) — сыртта лондондық «Арсеналға» қарсы ойнайды.

Бірнеше күн бұрын іріктеу кезеңінің плей-офф кезеңінде алматылық "Қайрат" Шотландияның "Селтик" командасын пенальти сериясы арқылы жеңіп, чемпиондар лигасының негізгі кезеңіне өткен еді. 29 тамызда "Қайраттың" қарсыластары анықталған. Чемпиондар лигасы 16 қыркүйек пен 28 қаңтар аралығында өтеді.

"Қайрат" Қазақстанның футбол тарихында чемпиондар лигасының топтық кезеңіне шыққан екінші клуб атанды. 2015 жылы "Астана" клубы Чемпиондар лигасының топтық кезеңінде ойнаған еді.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ) саммитіне қатысу үшін Қытайдың Тяньцзинь қаласына барды.

Саммитке дейін ол Қытай басшысы Си Цзиньпинмен кездеседі. Ақорданың хабарлауынша, келіссөз кезінде тараптар "жан-жақты және мәңгі стратегиялық әріптестікті нығайтудың болашағын" талқыламақ.

Пекинге сапары алдында қытайлық ағылшын тілді China Daily басылымында Тоқаевтың мақаласы жарық көрді. Онда автор Си Цзиньпин мен оның саясатын жоғары бағалайды. Тоқаев Си Цзиньпиннің "көреген басышылығының арқасында қазіргі Қытайдың тамсанарлық табыстары оның жақын көршілері, соның ішінде Қазақстан үшін де бірегей мүмкіндіктер ашатынын" жазған.

Қазақстан президенті Қазақстан арқылы Қытайдан Еуропаға өтетін жеке транзиттік бағыттарды дамыту мәселесіне де жеке тоқталып, дамыған сауда жолдары "Пекиннің экономикалық қуатының жоғары деңгейін" көрсетеді деп атап өткен.

Тяньцзиньдегі ШЫҰ саммитіне Орталық Азия елдерінің бес басшысы қатысатыны хабарланған. Арасында ШЫҰ-ға мүше емес Түркіменстан да бар.

ШЫҰ саммиті Пекинге өзін жаһандық оңтүстіктің көшбасшысы және аймақтағы ең ірі ұйымдардың біріндегі жетекші күш ретінде көрсетуге мүмкіндік береді. Батыс елдерімен қарым-қатынас ушыққан жағдайда Қытай аймақ қауіпсіздігі мен сауда мәселелерін Тяньцзинде талқылайын деп отыр. Оған әлемнің 20-дан астам елінің басшылары шақырылған, арасында Ресей президенті Владимир Путин де бар. Ол Қытайға 31 тамызда Қиыр Шығыстан - экономикалық форумнан кейін ұшып барады.

Пекин де, Мәскеу де құрамына Беларусь, Қытай, Үндістан, Иран, Қазақстан, Қырғызстан, Пәкістан, Ресей, Өзбекстан және Тәжікстан кіретін ШЫҰ-ны Батыс институттарына қарсы тұратын құрал ретінде қарастырады. Бұған қоса, Еуразия мен одан тыс аумақтағы ортақ мақсаттарға алаң ретінде және өздері тілге тиек ететін "әлемдік тәртіпті қайта пішіндеу" мақсаты үшін пайдаланып келеді.

Саммиттен кейін мемлекет басшылары Екінші дүниежүзілік соғыстың аяқталуына 80 жыл толуына орай Пекинде өтетін әскери парадқа қатысады. Парад Қытайдың әскери қуатын көрсетуге арналған. Еуропа көшбасшылар шараға қатыспайды. Жапония өзге елдерді әскери парадқа қатыспауға шақырған.

Жұма күні федералдық апелляциялық сот АҚШ-тың сауда әріптестеріне импорттық баж салығын заңсыз деп таныған төменгі инстанция шешімін құптады.

Соттың тұжырымдауынша, президент Дональд Трамп сүйенген заң шын мәнінде оған ондай өкілет бермейді. Төтенше халықаралық экономикалық өкілет туралы заңға сәйкес, президенттің "әдеттен тыс сыртқы қатерді" жою үшін түрлі қаржы және экономикалық шараларға жүгінуге құқығы бар. Президент Трамп едәуір сауда тапшылығын "ұлттық қауіпсіздікке төнген қатерге" балап, импорттық баж салығын енгізген. Президент АҚШ-тың сауда әріптестеріне баж салығын енгізу бойынша шексіз құқыққа ие емес. Мұндай өкілетке Конгресс ие.

Сот шешімі АҚШ-тың сауда әріптестеріне осыған дейін енгізілген баж салықтарына қатысты түрлі сұрақ туындатады. Сотта Дональд Трамп әкімшілігінің өкілдері баж салығын жоюдың салдарынан экономикалық бейберекетсіздік туындауы мүмкін деп ескертті.

Апелляциялық соттың шешімі қазан айының ортасында күшіне енеді. Оған дейін Ақ үй шешімді апелляция деңгейінде дауламақ.

Украина президенті Владимир Зеленский «Украина халқының ұлттық жадыға қатысты мемлекеттік саясатының негіздері туралы» заңға қол қойды. Онда «рашизм» ұғымы ресми түрде бекітілді деп хабарлады Украинаның Жоғарғы радасы.

Заңда рашизм ұғымына “басқыншы мемлекетте (Ресейде) қалыптасқан, режимнің түп тамырында жатқан және ресейлік шовинизм мен империализм дәстүрлеріне, КСРО коммунистік режимінің тәжірибесіне және нацизмге негізделген тоталитарлық идеология мен тәжірибенің жаңа түрі” деген анықтама берілген.

Заңда украин тілі мен мәдени мұрасының жадысын Украинаның ұлттық қауіпсіздігінің құрамдас бөлігі ретінде қорғау қажеттігі жазылған.

"2014 жылдың ақпанында басталған Украинаға қарсы қарулы басқыншылықта агрессор-мемлекет тарихи оқиғаларды бұрмалады. Украин халқын тарихи жадысынан айыру ұмтылысы - Ресейдің қарулы басқыншылығының бір бөлігі” деп жазылған құжатта.

Заңда сонымен бірге «Украинаның тәуелсіздігі үшін соғыс», «ұлттық жады», «Украина тарихына қарсы пропаганда», «украин халқына қарсы қылмыс» сияқты ұғымдарға анықтама берілген. Құжат Украина тарихы бойынша ғылыми зерттеулерді жүргізу және ел тарихын кеңінен насихаттауға жан-жақты мемлекеттік қолдауды бекітеді.

«Рашизм» термині 2008 жылдың тамызында Ресей әскері Грузияға басып кіргеннен кейін қолданыла бастады. Кейінірек Украинада «Ресей билігінің идеологиясы мен тәжірибесі» ретінде анықталып, 2014 жылы Ресей Қырымды аннексиялағаннан кейін қолданыла бастады. 2022 жылдың ақпанында соғыс басталғаннан кейін кеңінен таралды.

АҚШ президенті Дональд Трамп соғыс аяқталғаннан кейін Украинада қытайлық бітімгер әскерді орналастыруды ұсынды. Бұл жөнінде дереккөздерге сүйенген Financial Times жазды.

Басылым дереккөздерінің айтуынша, өткен аптада Ақ үйде өткен Украина президенті Владимир Зеленский және Еуропа басшыларымен кездесу кезінде Трамп 1300 шақырымдық майдан сызығы бойындағы бейтарап аумаққа Қытайдың бітімгер әскерін шақыруды ұсынған.

Ақ үй өкілдері ресми түрде мұндай мәселе кездесуде талқыланғанын жоққа шығарды.

FT-тың жазуынша, тараптар алғаш рет қытайлық бітімгерлер жөнінде сұрақты қойып отыр. Axios басылымының жазуынша, Ресей президенті Владимир Путин Трамппен кездесу кезінде Қытайды ықтимал нұсқа ретінде ұсынған

Бұл идеяға Еуропа елдері қарсы, бұған дейін Зеленский де Ресей басқыншылығын қолдағаны үшін Қытайдың бітімгер әскері туралы ұсынысты кері қайтарған.

Осы аптада Қытай сыртқы істер министрлігі Пекин Украинадағы бітімгер әскерді орналастыру туралы жобаға қатысуды ұсынғанын жоққа шығарды.

Бұған дейін Politico басылымы Еуропа жетекшілерінің қауіпсіздікке кепілдіктің бірі ретінде Украина мен Ресей әскері арасында 40 шақырымдық буферлік аймақ құру мүмкіндігін де қарастырып жатқанын жазған. Басылым Киевтің бұл мәселедегі ұстанымы айқын емес екенін, өйткені мұндай аймақты құру Ресейге жер беруді білдіретінін жазған. Мақала авторларының айтуынша, буферлік аймақ құру Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі Германияның бөлінуіне ұқсайды.

Руслан Берденов Шымкент әкімінің орынбасары қызметінен кетті. Әкімдікке сүйенген Қазақпарат Берденовтің қызметінен "өз еркімен" кеткенін жазды.

40 жастағы Берденов Шымкент әкімінің орынбасары қызметін 2025 жылдың ақпан айынан бастап атқарған. Сәуір айында Шымкент әкімдігі алдында оған “қастандық жасалған”.

20 тамызда Шымкент соты оған оқ атқан, “Адам өлтіру” және “Қылмысқа оқталу” баптары бойынша айыпталған Ернар Жиембайды 9 жылға бас бостандығынан айырған. Жиембай тағылған айыпты ішінара мойындаған.

Сот кезінде Ернар Жиембай сотта “қызғаныштан” эмоцияға беріліп, оқ атқанын, әйелінің Берденовпен жазысқанын көргенін, Берденовтің жұмыста дөрекілік танытып, намысына тиетін сөздер айтқанын жеткізген. Ал Берденов сотталушының айтқандарын толық жоққа шығарып, "манипуляция" деп атаған.

Мамыр айында Берденов тәуір болдым деп мәлімдеген. Маусымның аяғында ол Respublica партиясының тең төрағасы қызметінен кеткені белгілі болды.

Қытай полициясы ұстаған Тұрғанбай Әлімнұрдың отбасы бүгін, 29 тамызда Алматы әкімдігінің алдына келіп, Қазақстан билігінен жақындарын қайтаруға көмектесулерін сұрады.

Тұрғанбайдың қызы Риза Әлімнұр әкімдік алдында әкесінің суретін ұстап, “Тұрғанбай Әлімнұрға бостандық!” деп айқайлады. Оның жанында анасы Гүлдәрия Шеризатқызы тұрды. Ол қызын қолдап келгенін айтты.

“Қытайда қос елдің азаматы деген жалған айыппен қамалып отырғанына 38 күн болды. Осы уақыт бойы бізге ешқандай хабар түскен жоқ. Қос елдің азаматы деген жалған айыпты ғана айтып отыр. Біз оны мойындамаймыз. Біз Тұрғанбай Әлімнұрды отбасына қайтаруды сұраймыз. Жазықсыз қамалып жатыр. Ол Қазақстан Республикасының азаматы” деді Риза Әлімнұр.

Әкімдік пен полиция өкілдері бейбіт жиын өткізу тәртібін бұзып отырсыздар деп ескерту айтты.

Видеода әкімдік өкілінің Риза Әлімнұрға ішке кіруді, плакаттарын түсіруді талап еткені көрінеді, ал Риза Әлімнұр "кім қабылдайды? әлгінде сендердің мәселелеріңмен айналысатын адам жоқ дедіңіздер. Біздер шағымдарымызға құлақ астыңыздар ма? Плакатымды әкем босатылып шыққанға дейін жинамаймын" дейді.

Адам құқығын қорғау бюросының дерегінше, Тұрғанбай Әлімнұрдың отбасы оның жағдайына биліктің назарын аударту үшін сегізінші рет шығып отыр. Бұған дейін Қытайдың Алматыдағы консулдығы және Қазақстан СІМ өкілдіктеріне де барғанда оларды полиция ұстап, айыппұл салған еді.

Бірнеше жыл бұрын Қытайдан көшіп келіп, Қазақстан Республикасының азаматтығын алған Тұрғанбай Әлімнұр шілде соңында жұмыс бабымен Қытайға барғанда ұсталған. Қытай билігі Қазақстанның сол елдегі консулдығына берген жауабында Әлімнұрда қос азаматтық бар екенін, Қытайда қос азаматтыққа тыйым салынғанын айтқан. Ал Әлімнұрдың отбасы оның Қытайда тіркеуі жойылғанын айтып, оны "жалған айыптармен" ұстап деп санайды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Қытай заңында Әлімнұрды ұстауға негіз жоқ". Гүлдария Шеризатқызының күйеуі үшін күресі

29 тамызда Конституцияның 30 жылдығына орай сөйлеген сөзінде Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Назарбаевтың “табанды еңбегін” атап өтті.

“Конституция туралы айтқанда, тұңғыш Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың табанды еңбегіне әділ баға беру қажет. Ол Конституция қабылданған кезде мемлекет басшысы ретінде шешуші рөл атқарды” деді Тоқаев.

Қанды Қаңтардан кейін Назарбаевты сынағандай болған Тоқаевтың кейінгі мәлімдемелерінде бірінші президенттің "жағымды қырларын" жиі айтып жүр. Биыл 6 шілдеде Назарбаев 85 жасқа толған шақта оған жіберген құттықтауында Тоқаев бірінші президенттің “тарихи рөліне” тоқталып, оның “жаңа дәуірдегі қазақ мемлекеттілігінің бастауында тұрғанын” атап өткен.

Жұма күнгі шарада сөйлеген сөзінде Тоқаев 30 жылда “түрлі себеппен Ата заңға 6 рет түзету енгізілгенін” айтып, үш жыл бұрынғы референдум нәтижесінде Конституцияға енген өзгерістерді “ең бастысы” деп атады. Соның нәтижесінде билік тармақтарында тепе-теңдік пен өзара тиімді байланыс орнағанын жеткізді. Бұған қоса, парламентте түрлі саяси партиялардың пайда болуын, аралас сайлау жүйесін атап өтті.

“Биылдан бастап аудан және облыстық маңызы бар қала әкімдерін халық тікелей сайлайтын болды. Бұл Орталық Азия аймағында бұрын-соңды болмаған тәжірибе” деді ол.

Қазақстанда 1993 жылғы алғашқы негізгі заңның орнына 1995 жылы жаңа Конституция қабылданып, оның өзі алты рет (1998, 2007, 2011, 2017, 2019 және 2022 жылдары) өзгеріп үлгерді. 2022 жылы 5 маусымда өткен референдумнан кейін Конституциядағы 33 бапқа 56 толықтыру енгізілді. Өзгерістер 1995 жылы таратылған Конституциялық сотты қайта құру, президентке саяси партияға мүше болуға, ал оның жақын-туыстарына саяси және квазимемлекеттік секторда лауазымды қызмет атқаруға тыйым салу, парламент құрамы мен жұмысы және сайлау жүйесін өзгерту, саяси партияларды тіркеу, өлім жазасына тыйым салу мен жерге меншік түрі секілді мәселелерді қамтиды. Билік бұл өзгерістерді президент билігін әлсіретіп, парламент құзыретін арттыратын реформа деп дәріптеуге тырысты. Алайда сарапшылардың айтуынша, атқарушы билікпен қоса, парламент пен сотты президент толық бақылауында ұстайтын жүйе өзгерген жоқ.

Қазақстанды совет кезеңінен бастап 30 жылға жуық үздіксіз басқарған Нұрсұлтан Назарбаев 2019 жылы наурызда президент өкілетін мерзімінен бұрын доғарып, өз орнына көп жылғы серігі, сол кезде сенат төрағасы болып отырған Қасым-Жомарт Тоқаевты президент етіп қалдырған. Тоқаев жаңа қызметтегі алғашқы шешімімен мемлекет астанасының атауын бірінші президенттің құрметіне Нұр-Сұлтан етіп өзгерткен. Тек 2022 жылғы Қанды Қаңтар оқиғасынан кейін Назарбаевтың бірқатар артықшылықтары жойылып, оның жеке басын дәріптеу үрдісі тыйыла бастады, сондай шаралардың бірі ретінде мемлекет астанасына бұрынғы атауы қайтарылған.